تحلیل جامعه شناختی علم حدیث در عصر صدور

حدیث، به عنوان یکی از منابع مهم دین اسلام، تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و در قرون اولیه، با موانع و مخالفت های سیاسی فراوانی مثل منع نقل و کتابت، حدیث سوزی، جعل، رقیب سازی و تهدید و ترور امامان و اصحاب ایشان، روبرو بوده است. در این مقاله با رویکرد جامعه شناختی و مدل روش شناسی به دنبال تبیین این مسئله هستیم که در چنین بستر نامناسبی چطور حدیث و علوم مربوط به آن تکامل یافتند. دست یابی به این تبیین، می تواند در سیاست گزاری های علمی در دوره معاصر، موثر باشد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ظرفیت های معرفتی حدیث و سیاست گزاری های علمی ایمه از جمله ترغیب به روایت و روایت گری، کتابت حدیث، برگزاری جلسات آموزشی، پرسش و پاسخ و مناظره، و سیاست های اصلاحی مثل عرضه حدیث، استناد و اجازه نقل حدیث به عنوان عوامل معرفتی در کنار ویژگی ها و انگیزه های راویان شیعه به عنوان عوامل فردی، در مدینه، مکه، کوفه، بغداد، قم، ری و خراسان، موجب غلبه بر عومل غیر معرفتی و تکامل علم حدیث شد.