ارزیابی الگوی فضایی پراکنش عملکردی سکونتگاه های ناحیه روستایی زبرخان (طی بازه زمانی 1375-1398)

با هدف مطالعه سازمان فضایی دهستان، پژوهش حاضر در پی آن است که ابتدا به تعیین و تشکیل سلسه مراتبی از سکونتگاه ها که بتواند چارچوب موثری برای توزیع خدمات و کارکردها در سطوح مختلف باشد، بپردازد و در نهایت الگوی فضایی حاکم در ناحیه را شناسایی کند. بنابراین با استفاده از شاخص مرکزیت و به کارگیری 35 متغیر، نسبت به سطح بندی سکونتگاه های مورد مطالعه در سطوح مختلف عملکردی اقدام گردید. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و بر اساس روش توصیفی - تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی است. قلمرو جغرافیایی تحقیق، دهستان زبرخان شهرستان نیشابور است. یافته-های پژوهش حاکی از آن است که عدم توزیع مناسب خدمات و نبود تعادل فضایی سبب ساز افزایش جابه جایی و حرکت بین سکونتگاه های انسانی در سطح دهستان شده است. از این رو دو سکونتگاه قدمگاه، درود با رتبه های اول به مکان های اصلی تردد درون ناحیه ای تبدیل شده اند. این در حالیست که روستاهای بازحیدر، علی اباد، چشمه خسرو، محمد اباد، قره داش، قره بیک و کلاته لویدانی در پایین ترین سطح توسعه (محروم) قرار دارند و از حداقل خدمات و امکانات بی بهره اند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که الگوی جریان ها به صورت روابط یکسویه است و پیوندهای مکمل، دوسویه و هم افزا شکل نگرفته است. این الگو مطابق با نظریه قطب رشد با حاکمیت شهرهاست و هنوز با الگوی شبکه منطقه ای فاصله زیادی دارد.