رویکردهای دیپلماسی فرهنگی ایران در عراق پس از سقوط صدام

موضوع دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق، پدیده ای هم زاد انقلاب اسلامی است که با جنگ 2003 در عراق، به رهبری ایتلاف تحت کنترل آمریکا، به شکل افقی و عمودی توسعه یافت و بسترهای تازه ای از سرریزی روابط و پیوندهای فرهنگی را بارآورد. تا حدی که دیگر نمی توان از یک دیپلماسی فرهنگی تک بعدی سخن گفت و عرصه ها و بسترهای آن به حدی از نفوذ رسیده است که جمهوری اسلامی را به عامل کلیدی در روند کلی تحولات سیاسی امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عراق بدل نموده است. در چارچوب این موضوع سوال مقاله ی حاضر این است که «شاخصه های دیپلماسی فرهنگی ایران در عراق پس از سقوط صدام مبتنی بر چه رویکردی بوده است؟» یافته های مقاله نشان می دهد که ایران در تولید یک فضای کلان برای دیپلماسی فرهنگی در خصوص عراق، مبتنی بر واقعیت های قومی مذهبی آن تلاش دارد با بهره گیری از رویکرد ایران شهری بر جامعه ی کردی و نیز با بهره گیری از گفتمان کلان پیوندهای تاریخی با اعراب به شکل کلی و اشتراکات فرهنگی مذهبی با شیعیان به شکل خاص، و رویکرد محور مقاومت به توسعه ی نفوذ دیپلماسی فرهنگی خود بپردازد. به منظور تحلیل مباحث مذکور در ابتدا تلاش خواهد شد تا خوانشی تاریخی از تحولات پس از 2003 تا به امروز از روابط ایران و عراق و شیوه های نفوذ ایران را مطرح نموده که به شکل پیدا و پنهان چگونگی بهره گیری جمهوری اسلامی از وزنه اکثریت شیعی عراق و نیز اشتراکات هویتی ایرانی کردی را برای پیش برد نفوذ کشور در عراق در بعد فرهنگی به نمایش می گذارد. در ادامه پیوندهای دیپلماسی فرهنگی ایران با کردها در عراق، بر مبنای محوریت منطق دیپلماسی فرهنگی ایران شهری مورد بحث قرار داده و سویه های اصلی ابعاد این دیپلماسی که توانسته اذهان کردها را معطوف خود کند، مورد واکاوی قرار خواهد گرفت تا نشان داده شود که ایران در حوزه دیپلماسی فرهنگی، چه خودآگاه و چه ناخودآگاه در مسیر رویکرد ایران شهری فرهنگی نسبت به کردها پیش رفته است. در بخشی دیگر و به شکل مبسوط بر بحث از روابط ایران با مناطق دیگر عراق و حکومت مرکزی آن، شیعیان و نیز سنی ها از مسیر دیپلماسی فرهنگی و تمرکز بر قدرت نرم نفوذ ایران در عراق پرداخته می شود. در این بخش، کارکرد اشتراکات فرهنگی، تاریخی و مذهبی، با تمرکز بر دیپلماسی فرهنگی مذهبی، رسانه ای و... مورد واکاوی قرار می گیرد که چگونه بهره گیری از گفتمان کلان پیوندهای تاریخی با اعراب به شکل کلی و اشتراکات فرهنگی مذهبی با شیعیان به شکل خاص، و رویکرد محور مقاومت باعث توسعه ی نفوذ دیپلماسی فرهنگی ایران در عراق شده است.  روش تحقیق در این مقاله، بر مبنای پژوهش کیفی مورد محور و مبتنی بر روش کتاب خانه ای با جمع آوری و تحلیل اطلاعات است.