ارزیابی «ادله قرآنی» دیدگاه «اصالت صلح» از دیدگاه آیت ‏الله فاضل لنکرانی

طرفداران انگاره اصالت صلح برای اثبات دیدگاهشان، ادله قرآنی مخالفان قایلان به جهاد ابتدایی را نقد کرده‏اند. ازجمله آیات مورد نقد این گروه، آیات 191 193 و 216 سوره بقره و آیه 5 سوره توبه است. با توجه به همین گستره، پرسش‏های شبهات تحقیق عبارت اند از: مخاطبان وجوب جهاد در آیه 216 سوره کیستند و آیا مقاتله ظهور در جهاد دفاعی دارد یا خیر؟ در آیات 191 193، مقصود از «مشرکان» کدام دسته از مشرکان است؟ دیگر اینکه متعلق «فإن انتهوا» و نیز معنای «فتنه» در این آیات چیست؟ در آیه 5 سوره توبه نیز مقصود «مشرکان پیمان‏شکن» است یا مطلق مشرکان؟ مقاله حاضر با روش اجتهادی تفسیری به بررسی و پاسخگویی به این پرسش‏ها و شبهات، با محوریت دیدگاه‏های آیت‏الله فاضل لنکرانی پرداخته است. یافته‏های پژوهش نیز از این قرار است: از دیدگاه آیت‏الله فاضل لنکرانی، آیه 216 سوره بقره، اولا به اتفاق فقها و مفسران، جزو نخستین آیات دال بر وجود جهاد ابتدایی است و مخاطبان آن نیز فقط برخی از اصحاب پیامبر اکرم9 نیستند؛ بلکه همه مسلمانان مخاطب آیه هستند. ثانیا کلمه «قتال» در بیشتر کاربردهای قرآنی، در قتال ابتدایی ظهور دارد. همچنین این آیه وجوب قتال را مشروط به مقاتله کافران و مشرکان با مسلمانان نفرموده است تا با انتفای شرط، مشروط نیز منتفی شود. در آیات 191 193 سوره بقره نیز اولا ضمیر «هم» درواقتلوهمبه تمام مشرکان مکه و مطلق کافران و مشرکان باز می گردد که وصف بارزشان جنگیدن با مسلمانان است. ثانیاحیث ثقفتموهمبه معنای «حیث وجدتموهم» است و از دو جهت اطلاق دارد: اطلاق مکانی و اطلاق فعلی و دال بر وجوب جهاد ابتدایی است. ثالثا متعلقفإن انتهوا و نیز فتنه در این آیه، «شرک و کفر» است. در آیه 5 سوره توبه نیز مقصود از «مشرکین» «مطلق مشرکان» و نه صرفا مشرکان پیمان‏شکن هستند.