تحلیل الگوی کالبدی فضایی مسکن بومی مبتنی بر نظام های کالبدی و عملکردی در مناطق پیراشهری بندرعباس

گونه شناسی مسکن یکی از بهترین شیوه های آگاهی از سبک زندگی، نوع معیشت، محیط زیست و تفکر آمیخته به ذوق و هنر انسان ها در زمان های مختلف است. در مطالعات گونه شناسی به دسته بندی نمونه ها بر اساس معیارهای مشترک پرداخته می شود که این معیارها می توانند شکلی و یا مرتبط با عملکرد بنا باشد. اگر چه تاکنون پژوهش های مختلفی در ارتباط با گونه شناسی معماری بومی نقاط مختلف ایران انجام گرفته است؛ اما این در حالی است که معماری بومی روستاهای استان هرمزگان کمتر از این موضوع سهم برده اند. در این ارتباط روستاهای پیراشهر بندرعباس به عنوان قطب جمعیتی، سیاسی و اجتماعی استان از اهیمتی دو چندان برخوردار است. بر همین اساس در این پژوهش موضوع گونه شناسی خانه های بومی روستاهای پیراشهر بندرعباس بر اساس دو نظام شکلی و کارکردی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پژوهش از نوع کیفی است؛ در گردآوری داده ها از روش پیمایش میدانی و در تحلیل داده ها از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. در گام نخست کلیه روستاهای این حوزه شناسایی و در چهارمنطقه جغرافیایی شامل روستاهای شمال، شرق، غرب و مرکز شهرستان دسته بندی شدند؛ سپس از این میان روستاهای که دارای بافت باارزش بودند و در شعاع 15 کیلومتری پیراشهر بندعباس قرار داشتند، 14 روستا انتخاب و از هر روستا 4 واحد مسکن بومی برداشت شد. نتایج تحقیق حاکی از وجود تفاوت در روستاهای مناطق غربی با روستاهای سایر نقاط از منظر روابط فضایی و نیز تنوع عملکردی بود؛ به نحوی که در روستاهای نواحی غربی به دلیل تمکن مالی بیشتر ساکنین، تنوع فضاها بیشتر و روابط فضایی از سلسله مراتب بیشتری برخوردار است؛ همچنین در نواحی شرقی شهرستان که مردم پیش تر سابقه زندگی عشایری داشته اند، الگوی مسکن تا حد زیادی مشابه ساختار کپر است که از جمله مهمترین نمود این موضوع، عدم وجود حیاط و یا پیش خان در ورود به خانه است.