نشانه های زبانی در خاطرات حاج سیاح بر اساس الگوی فر‎کلاف

الگوی سه‍بعدی تحلیل انتقادی گفتمان، این امکان را فراهم می‍ آورد که تحلیلگر با توصیف درون‍ متنی نشانه‍ های زبانی و تفسیر و تبیین اجتماعی آن ها بازتاب ایدیولوژی و سلطه نظام قدرت را بررسی کند. هدف از این پژوهش، بررسی ایدیولوژی و سلطه نظام قدرت در لایه‍های مختلف درون‍متنی و برون‍ متنی خاطرات حاج سیاح است. یافته‍ ها نشان می‍دهد در سطح توصیف، شیوه و بسامد کاربرد واژگان، شاخص‎ها، افعال کنشی، افعال مثبت و معلوم، جملات ساده و فرایند اسم ‏سازی، در سه سطح واژگانی، نحوی و متن، ارتباطی برجسته با نظام قدرت دارد. در بخش ارزش‏های رابطه‎ای نیز کاربرد نقل‎ قول‎ها، غلبه وجه خبری، کاربرد ضمیر متناسب با شان اجتماعی مرجع و جنبه ‏های سازمانی گفتگو از عوامل بازنماینده روابط کنشگران، متناسب با جایگاه قدرت ایشان است و رابطه قدرت و ایدیولوژی و زبان را نشان می‍دهد در سطح ارزش‎های بیانی نیز استعاری نبودن زبان و کاربرد نمونه‍ های اندکی از آن، مواجهه صریح و بی‍پروای نویسنده با نظام قدرت را نشان می‍دهد. در سطح متن نیز، دو ساخت متفاوت در این اثر به کاررفته است. نتیجه آنکه در اثر موردبررسی، نظام قدرت و جایگاه نویسنده نسبت به آن، تاثیری برجسته در استفاده از نشانه‍ های زبانی در سطوح مختلف واژگانی و نحوی دارد.