بررسی عوامل موثر بر ساختار و نقش امنیتی استحکامات دفاعی-امنیتی آذربایجان (دوران عباس میرزا نائب السلطنه؛ 1177 تا 1212 ه. ش)

در طول تاریخ انسان ها بنا به مقتضیات زمان و مکان، از ابزار و روش های تدافعی متفاوتی برای تامین امنیت و مقابله با خطرات و حوادث طبیعی و انسانی بهره گرفته اند. احداث قلعه ها به عنوان بخش مهمی از استحکامات دفاعی و نظامی از جمله این روش ها بوده است. در تاریخ ایران و دوران مختلف از جمله عصر قاجار بنا به شرایط اقلیمی و استراتژیک مناطق مختلف ایران، به جهت تدابیر دفاعی و نظامی، احداث استحکامات دفاعی و قلاع با رویکردی جدید و مبتنی بر اندیشه غربی و بهره مندی از تجارب مستشاران غربی، مورد توجه و اهمیت واقع گردید. منطقه آذربایجان در دوره ولیعهدی عباس میرزا از جمله این مناطق می باشد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر تحولات ساختاری استحکامات دفاعی آذربایجان و نقش امنیتی قلاع این منطقه، به دنبال بررسی و پاسخ به این سوال است که تاثیر عوامل بیرونی در ساختار و نقش امنیتی و نظامی استحکامات آذربایجان چگونه بوده است؟ روش تحقیق مبتنی بر رویکردی نظری و کیفی و در قالب تاریخی- تفسیری می باشد که در آن ضمن معرفی و بیان عوامل موثر در ساختار استحکامات دفاعی آذربایجان، پنج مورد از قلاع مهم و استراتژیک در این منطقه در دوران نایب السلطنه مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عوامل ژیوپلیتیکی، جنگ ایران و روس، حضور مستشاران و متخصصین خارجی، محصلین و روشنفکران ایرانی فرنگ دیده و حضور عباس میرزا در آذربایجان، در ساختار قلاع این منطقه و تامین امنیت آن در مقابل تهاجم بیگانگان، نقش مهم و غیرقابل انکاری دارند.