مطالعه شش نگاره نبرد اسفندیار با اژدها از شاهنامه فردوسی دو مکتب شیراز و تبریز

آنچه شاهنامه فردوسی را با فرهنگ مردم و نگارگری پیوند داده، داستان هایی با مضامین پهلوانی و اسطوره ای است که باعث شده نگارگران طی سالیان طولانی در صدد به تصویر کشیدن آن درآیند. از جمله داستان هایی که نگارگران بدان توجه کرده اند، "نبرد اسفندیار با اژدها" است، که خان سوم از هفت خان اسفندیار می باشد. اژدها یکی از عناصری است که در تمامی فرهنگ ها بدان توجه شده و معانی متعددی را شامل می شود. این موضوع در میان نگارگری دو مکتب شاخص شیراز و تبریز حایز اهمیت است و نگاره های این دوران نسبت به نگاره های پیش از خود، از ساختاری متمایز برخوردار هستند. مساله اصلی این جستار مقایسه تطبیقی ارتباط بصری و ساختارشناسانه بین اسفندیار و  اژدها در نگاره های مکاتب شیراز و تبریز دوم می باشد. پژوهش حاضر در راستای پاسخ گویی به این سوال که نگارگران از چه خصوصیات بصری در جهت به تصویر کشیدن اژدها استفاده کرده اند؟ و نگاره های منتخب از چه وجوه اشتراک و افتراق تصویری برخوردار هستند؟ سازماندهی شده است. این پژوهش از منظر روش، توصیفی و داده های آن نیز به شیوه ی کتابخانه ای جمع آوری شد. تفحص های صورت گرفته از نگاره های منتخب دو مکتب نشان می دهد:  نگارگران از ویژگی های بصری همچون اندازه، تزیینات، فرم، ترکیب بندی، رنگ، خطوط، بافت و... بهره برده اند. از منظر تفاوت و تشابه بین نگاره ها باید اذعان داشت که در خصوصیات تصویری، تفاوت نگاره های دو مکتب از موارد مشابه بیشتر برخوردار بوده از جمله در تزیینات، جثه اژدها و نوع ترکیب بندی، خطوط، فرم، رنگ و خشکسالی صحنه می باشد. نگاره های شیراز دارای ساختاری تک وجهی بوده و هنرمند در بهره گیری از این عناصر در مقایسه با نگارگران تبریز دوم آن چنان موفق نبوده اند که ویژگی های تصویری متنوع تری به کار بگیرند.