بررسی مزیت نسبی محصولات کشاورزی استان سمنان با محوریت بهره وری آب

با توجه به محدودیت دسترسی به آب، ضرورت دارد مزیت نسبی محصولات زراعی و باغی مناطق مختلف استان سمنان تعیین و محصولاتی که فاقد بهره وری مطلوب هستند، شناسایی و راهکارهای لازم برای بهبود بهره وری آب یا جایگزینی محصولات دارای مزیت نسبی بیشتر با محصولات کم بازده، اندیشیده شود. بر این اساس، شاخص بهره وری فیزیکی و اقتصادی محصولات زراعی و باغی تحت سامانه های آبیاری سطحی مشخص گردید. بر اساس نتایج حاصل از بهره وری اقتصادی ناخالص آب محصولات باغی، پسته با 4869 تومان بر متر مکعب دارای بالاترین بهره وری اقتصادی بود و انگور با 3022 تومان بر متر مکعب (62 درصد پسته) در رتبه دوم قرار گرفت. نتایج حاکی از این است که کمترین میزان بهره وری اقتصادی ناخالص آب برای جو، یونجه و گندم به ترتیب برابر با 379، 399 و 457 تومان بر متر مکعب بدست آمده است. بررسی وضعیت ذرت علوفه ای نشان می‎دهد که سود خالص حاصل از کشت این محصول در سامانه آبیاری سطحی برابر 51/78 میلیون ریال در هکتار و سود خالص آن که در سامانه آبیاری قطره ای نواری (تیپ) برابر 110/87 میلیون ریال است که افزایش 2/14 برابری نسبت به روش آبیاری سطحی (مرسوم) دارد. مزیت نسبی محصولات باغی بالاتر از محصولات زراعی بود و جایگزینی و توسعه باغات به جای برخی زراعت‏ها به عنوان یک راهکار توصیه می شود. علاوه بر این، راهکارهایی که می توان برای بهبود شاخص بهره وری توصیه کرد شامل کاربرد سامانه آبیاری قطره ای نواری (تیپ) برای محصولات زراعی (ذرت علوفه ای، گوجه فرنگی، صیفی جات و سیب زمینی) و کاربرد آبیاری قطره ای (قطره ای معمولی، زیرسطحی و زیرسطحی اصلاح شده مطبق) برای محصولات باغی است. بررسی تجارب عملی کاربرد سامانه آبیاری تیپ برای گندم و جو نشان داد که این روش شاخص بهره وری فیزیکی و اقتصادی را بهبود نبخشیده است که حاکی از عدم مزیت نسبی کشت گندم و جو در استان سمنان حتی با سامانه آبیاری تیپ است.