تحلیل باستان شناختی سکه های دوره الیمایی در بازه زمانی (85 پ.م.-224م.)، بارویکرد سیاسی و اقتصادی براساس آنالیز عنصری سکه ها: طیف سنجی به روش PIXE

الیمایی ها به صورت یک ساتراپی خودمختار و گاهی نیمه خودمختار، هم زمان با سلوکیان و پارت ها در جنوب غرب، غرب و جنوب ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده اند. این حکومت از اواسط قرن دوم پیش ازمیلاد تا ظهور امپراتوری ساسانی، هم زمان با حکومت سلوکی و اشکانی حضور فعالی در جریانات سیاسی و اقتصادی منطقه ایفا نموده است. عمده آثار یادمانی دوره اشکانی در حیطه جغرافیایی الیمایی قرار دارند و بسیاری از سنت هایی که در دوره ساسانی تجلی یافته از دستاوردهای اصلی فرهنگ الیمایی بوده است. باوجود طیف گسترده آثار شناسایی شده مربوط به این دوره، هنوز بسیاری از جنبه های حکومت الیمایی ناشناخته است. سکه ها، ازجمله داده های سودمند و شاخص باستان شناسی هستند که با توجه به ماندگاری و فراوانی، ازطریق مطالعه نقش و خط استفاده شده در سکه ها، می توان اطلاعات ارزشمندی درباره شناخت ادوار مختلف به دست آورد. علاوه بر این موضوعات، بهره بردن از علوم آزمایشگاهی برروی این یافته ها اطلاعات تکمیلی سودمندی را در اختیار محققین قرار می دهد. در این مقاله، مجموعه ای از سکه های مفرغی و نقره ای متعلق به دوره الیمایی با استفاده از دستگاه پیکسی  مطالعه شدند، تا ازطریق تجزیه عنصری و مشخص کردن ترکیبات شیمیایی، بتوان به پرسش هایی درمورد غلظت یا خلوص، تعداد معادن، تعداد ضرابخانه ها در این سکه ها و نمود این ترکیبات در شناخت ساختار اقتصادی و سیاسی دوره مذکور دست یافت. برای رسیدن به اهداف یاد شده، 35 سکه از الیماییان آنالیز گردید، این سکه ها بازه زمانی 85 پ.م. تا اوایل قرن سوم م. را دربر می گیرند. نتایج مشاهدات، نشان داد که سکه های آنالیز در شش ضرابخانه ضرب شده (دو ضرابخانه در هر سه دوره استفاده شده) و ماده خام اولیه آن ها از سه معدن متفاوت هستند. ازطرفی، نسبت درصد عناصر اصلی سکه ها در سه دوره الیمایی با هم متفاوت بوده و روند کاهشی درصد نقره و مس و روند افزایشی درصد سرب در سکه های آنالیز شده، بازگوکننده وضعیت بهتر ضرب سکه در دوره اول الیمایی نسبت به دوره دوم و سوم و شرایط بهتر اقتصادی-سیاسی شاهان این دوره است؛ علاوه بر آن، تسلط الیماییان بر شوش تاثیر مستقیم بر خلوص و کیفیت بهتر سکه های آنان داشته است.