بررسی جای‎ نام شهر کثه براساس اسناد مکتوب و داده‎ های باستان شناسی

کثه، یکی از مراکز استقراری است که به همراه میبد، نایین و فهرج، چهار شهر مهم ناحیه یزد را تشکیل می دادند. اگرچه متون محلی یزد، ایجاد آن را مربوط به دوران قبل از اسلام می دانند که توسط «اسکندر مقدونی» احداث شده و در دوران اسلامی موجودیت نداشته است؛ با این وجود، متون جغرافیایی از آن به عنوان یکی از شهرهای دوران اسلامی نام می برند. این مقاله با هدف بررسی جای نام شهر کثه و با شیوه توصیفی تاریخی-تحلیلی به دنبال پاسخ گویی به این پرسش ها است؛ 1-جایگاه شهر کثه در منابع چیست؟ 2-با توجه به ویژگی های جغرافیایی دشت یزد-اردکان و تطبیق آن با توصیفات متون، کدام یک از مراکز استقراری در این دشت را می توان با کثه مطابقت داد؟ متون محلی کثه را از ساخته های اسکندر می دانند که برخی از اسرای گرفته‎شده در نبرد با «داریوش سوم» را در آنجا زندانی می‎کند. این شهر پس از ساخت شهر یزد، متروک شده و ساکنین به این شهر مهاجرت می کنند. اما، جغرافیدانان آن را یکی از مراکز استقراری ناحیه یزد در دوران اسلامی دانسته که نشان دهنده تناقض بین گفته های آنان با متون محلی یزد است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که جغرافیدانان مسلمان با توجه به ویژگی های جغرافیایی ناحیه یزد از واژه کثه برای نامیدن یکی از مراکز استقراری آن استفاده کرده اند که با تطبیق توصیفات آنان با ویژگی های جغرافیایی دشت یزد-اردکان می توان دهستان رستاق را پیشنهاد داد؛ چراکه این دهستان از همان ابتدا از مجموع چندین روستا تشکیل شده بود که این روند تا به امروز نیز ادامه دارد. این دهستان از دیرباز یکی از قطب های کشاورزی استان یزد به شمار می آید. هم چنین به دلیل وجود راه ری-کرمان از اهمیت زیادی برخوردار و به واسطه وجود آن با استقرارهای جنوب و جنوب شرق ایران در ارتباط بوده است. این امر با توجه به داده های باستان شناسی قابل اثبات است.