بررسی و مطالعه آرایه سنگ قبرهای قبرستان قاجاری شیخ وسو روستای ترجان سقز

نقوش تزیینی سنگ قبرها، بازخوردی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و دینی است، که در قالب نقوش: حیوانی، گیاهی، هندسی، انسانی، کتیبه نگاری و نقوش نمادین تجلی می یابد. مطالعه کیفیات پیدا و پنهان قبرستان های تاریخی، به منظور درک بخشی از عوالم و روابط حاکم بر جوامع گذشته اهمیت زیادی دارد؛ چراکه ازطریق تامل در کیفیات محیطی این محوطه ها و هم چنین تحقیق در مواد فرهنگی پراکنده در محیط آن ها، می توان نقبی بر فهم برخی ناشناخته ها از پیشینه جوامع و درک زوایایی از ماهیت فکری غالب بر آن ها زد. در پژوهش پیش رو که به شیوه میدانی و به روش توصیفی و تحلیلی به انجام رسید، نقوش و آرایه های موجود برروی سنگ قبرهای گورستان شیخ وسو در روستای ترجان شهرستان سقز، توصیف، طبقه بندی، طراحی، مستندنگاری و تحلیل شدند. هدف نوشتار حاضر این است که تا با اتکاء بر شواهد نوشتاری و باستان شناختی ازجمله سنگ قبرهای، گورستان مذکور به اهمیت و جایگاه سیاسی، اجتماعی و مذهبی روستای ترجان در دوره قاجاریه پی برد. فرض بر آن است که موقعیت سرحدی در بین کردستان مکریان و اردلان به روستای ترجان در  عصر قاجاریه اهمیت دوچندانی بخشید و با این که تاکنون هیچ گونه پژوهشی در ارتباط با این قبرستان صورت نگرفته است؛ لذا مطالعه و بررسی قبرستان مزبور می تواند، اهمیت این نوع آثار را در مطالعات باستان شناختی دوران اسلامی شهرستان سقز و به ویژه استان کردستان نشان دهد. سنگ قبرهای، قبرستان تاریخی ترجان به عنوان یک نمونه در قالب یک جامعه آماری به لحاظ زمانی و ریخت شناسی قابل مقایسه با دیگر قبرستان های قاجاری و تزیینات معماری منطقه مکریان ازجمله بوکان و مهاباد است. در این مقاله سعی خواهد شد تا به این پرسش ها پاسخ داده شود که؛ افراد شاخص به خاک سپرده شده در این قبرستان چه کسانی بوده اند و در تاریخ این منطقه چه نقش یا جایگاهی داشته و مطالعه کتیبه های ادبی و نقش مایه های غنی سنگ قبرهای قبرستان شیخ وسو ازلحاظ تنوع و کیفیت آثار، کدام نتایج مهم فرهنگی و اجتماعی عصر خویش را بازگو می کنند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که تعدادی از سنگ قبور با تزیینات قابل توجه موجود در این قبرستان متعلق به خاندان «قوج بیگ» و اشخاصی با پایگاه اجتماعی بالا در منطقه مکریان بوده اند و باتوجه به آن که مطابق متون خاندان قوج بیگ دارای موقعیت ممتازی در سطح منطقه مکریان بوده اند؛ در نتیجه مشخص می شود که روستای ترجان نیز از اهمیت سیاسی و اجتماعی قابل توجهی در این زمان در سطح منطقه مذکور برخوردار بوده است.