بررسی الگوی ناهمگنی محیط حرارتی شهر و ارزیابی اکولوژیک آن در منطقه شهری کرج

در اکوسیستم‏های شهری، بررسی الگوی ناهمگنی محیط حرارتی و عوامل موثر بر آن در ارزیابی اکولوژیک و آسایش حرارتی محیط شهری ضروری است. از این‏ رو هدف پژوهش حاضر بررسی ناهمگنی مکانی جزایر حرارتی و برودتی منطقه شهری با تاکید بر نقش پوشش اراضی در ایجاد آن و همچنین ارزیابی اکولوژیک محیط حرارتی است. از آنجا که اثرات جزایر حرارتی در فصل گرم سال اهمیت بیشتری دارد، این مطالعه در تیرماه سال 1399 با استفاده از تصاویر ماهواره لندست 8 در منطقه شهر کرج انجام شد. در این پژوهش، نقشه دمای سطح زمین با استفاده از الگوریتم تک پنجره و نقشه پوشش اراضی با روش حداکثر شباهت استخراج شد. سپس برای تعیین نقش پوشش اراضی در ایجاد جزایر حرارتی و برودتی، شاخص سهم برای سه طبقه عمده پوشش اراضی محاسبه گردید. در ادامه، از نمایه واریانس زمینه حرارتی شهر (UTFVI) به‏منظور ارزیابی اولیه اکولوژیکی استفاده شد. نتایج محاسبه شاخص سهم نشان داد اراضی بایر و رهاشده بیشترین نقش (53/1) را در تشکیل جزیره حرارتی داشت، درحالی‏ که کمترین سهم به‏ترتیب مربوط به اراضی انسان‏ساخت (2/0) و طبقه باغات، فضای سبز و کشاورزی (76/0) بود. همچنین یافته‏ها نشان داد نقاط داغ حرارتی در شهرک‏های صنعتی حاشیه‏ای و اراضی بایر (حوالی فرودگاه پیام) در جنوب‏ منطقه مورد مطالعه واقع شده‏ است. نتایج نمایه واریانس زمینه حرارتی شهر نشان داد مناطق داخل شهر (به‏ویژه بافت قدیمی و متراکم) از لحاظ اکولوژیکی و آسایش حرارتی، وضعیت بهتری از مناطق تازه‏توسعه‏یافته حواشی شهر دارند. به‏طور کلی از نتایج این پژوهش می‏توان در فرایند برنامه‏ریزی شهری، به‏منظور بهبود وضعیت اکولوژیک شهر از دیدگاه حرارتی، استفاده کرد.