تحلیل مفهوم شناختی و وجودشناختی «نیت» بر اساس آموزه های دینی و مبانی حکمت متعالیه

یکی از مسایلی که در آموزه های دینی مورد تاکید قرار گرفته، مساله نیت و جایگاه آن در سعادت و شقاوت انسان است. در برخی روایات، نیت فرد ملاک ارزش گذاری انسان، و برتر از عمل دانسته شده است. در جستار حاضر تلاش می شود با رویکرد فلسفی و به شیوه عقلی و نقلی، اصطلاح نیت در آموزه های دینی و حکمت متعالیه مورد بازخوانی و تحلیل قرار گیرد. در همین راستا ابتدا گزارشی اجمالی از چیستی نیت و جایگاه آن در آیات و روایات ارایه شده و سپس براساس مبانی حکمت متعالیه، چیستی نیت، مورد تحلیل فلسفی و وجودشناختی قرار گرفته است. دستاورد تحقیق این است که «نیت» برابر با تصورات ذهنی و باور صرف نیست، بلکه حالتی نفسانی است که پس از شکل گیری اعتقاد، تصمیم و عزم بر فعل، در نفس، حادث می گردد. به دیگر سخن، نیت برآیند مجموعه بینش ها و باورهای انسان است که پس از شکل گیری شاکله و شخصیت، و پیش از صدور افعال جوارحی، در نفس انسان پدید می آید.