بازنگری در نگرش فقهی به نهاد ازدواج در پرتو آموزه های اخلاقی و قرآنی

مناسبات هنجاری حاکم بر نهاد برده داری و مناسبات هنجاری حاکم بر خرید و فروش کالا در نگرش رایج فقهی به نهاد ازدواج نقش پر رنگی بازی می کنند. با بررسی فتاوای فقیهان در باب نکاح به خوبی می توان ردپای تاثیر این مناسبات را در تشخیص و تعیین حقوق و تکالیف شرعی زن و مرد در نهاد خانواده و ازدواج نشان داد. این تاثیر تا بدانجاست که یگانه مستند برخی از فتاوای رایج در باب نکاح مقایسه ازدواج با خرید کنیز است. این مقاله می کوشد: (1) با استقراء استدلال های فقهی در باب نکاح این نقش و تاثیر را نشان دهد؛ (2) نشان دهد که این نگرش از نظر اخلاقی قابل دفاع نیست؛ (3) نشان دهد که میان این نگرش و نگرش قرآن به نهاد ازدواج تفاوت عمیقی وجود دارد؛ و (4) با ارایه تفسیر جدیدی از روایات مربوط به باب نکاح، نشان دهد که برداشت رایج فقهی از این روایات نادرست است، و قرآن و سنت معتبر، نگرش تاجرانه و مردسالارانه به نهاد ازدواج و نگرش مالکانه و سطله جویانه مردان نسبت به زنان را تایید نمی کند.