مقایسه اثرات زیست محیطی نظام های رایج و کم نهاده زعفران در استان خراسان رضوی با استفاده از ارزیابی چرخه حیات LCA

دانش بومی راهکاری سنتی در مدیریت نظام های کم نهاده و خرده پا است که عمدتا برای سازگاری با گرمایش جهانی و تغییر اقلیم و حفاظت از منابع طبیعی نیز مفید واقع می شود. این مطالعه با هدف مقایسه اثرات زیست محیطی نظام های کم نهاده و رایج زعفران در استان خراسان رضوی انجام شد. نهاده های مصرفی طی سال های اول تا هفتم با استفاده از 76 پرسشنامه جمع آوری و تعیین شد. ارزیابی چرخه حیات بر اساس روش ISO14044، در چهار گام مشخص سازی اهداف و حوزه عمل، ممیزی چرخه حیات، ارزیابی تاثیر چرخه حیات و تلفیق، نتیجه گیری و تفسیر نتایج محاسبه گردید. گروه های تاثیر مورد مطالعه شامل گرمایش جهانی، اسیدی شدن و اوتریفیکاسیون (در محیط های خشکی و آبی) بودند. واحد کارکردی معادل یک کیلوگرم گل در نظر گرفته شد. انتشار مستقیم و غیرمستقیم اکسید نیتروس و انتشار اکسید نیتروس تحت تاثیر آبشویی و تصعید برای نظام های مختلف محاسبه شد. به منظور بررسی همبستگی متغیرهای مختلف عملکرد با میزان مصرف نهاده ها از آزمون کای مربع و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که در مدیریت های مختلف، بین عملکرد با مصرف سوخت، کاربرد نیتروژن و سوخت، مصرف نیتروژن و فسفر و کاربرد کود دامی با عملکرد رابطه معنی داری (05/0≥p) وجود داشت. عملکرد گل در نظام تحت مدیریت رایج در مقایسه با نظام کم نهاده 71 درصد بالاتر بود. پتانسیل اوتریفیکاسیون آبی برای نظام رایج برابر با 07/15 کیلوگرم معادل PO4 به ازای یک کیلوگرم گل محاسبه شد که 34 درصد بالاتر از نظام کم نهاده بود. شاخص بوم شناخت برای نظام های کم نهاده و رایج به ترتیب 72/2 و 51/3 EcoX به ازای یک کیلوگرم گل محاسبه شد. سهم گروه های مختلف تاثیر شامل گرمایش جهانی، اسیدی شدن و اوتریفیکاسیون در بوم نظام های خشکی و آبی از مجموع شاخص بوم شناخت در نظام رایج به ترتیب 16، 7، 8 و 69 درصد و برای نظام کم نهاده به ترتیب 17، 7، 8 و 68 درصد محاسبه شد. بالاترین ضریب همبستگی پیرسون برای عملکرد گل و مصرف سوخت برابر با 824/0+ ثبت گردید. به کارگیری مدیریت کم نهاده اثرات زیست محیطی کمتری در مقایسه با نظام های رایج به دنبال داشت. بر اساس نتایج، پیشنهاد می شود که خاک ورزی حفاظتی، تلفیق دانش بومی و بهره گیری از مدیریت سنتی بر پایه حضور زنان می تواند به عنوان راهکارهایی برای کاهش اثرات زیست محیطی، مقابله با گرمایش جهانی و تغییر اقلیم، دستیابی به کشاورزی پایدار و حفاظت از منابع طبیعی و آب در نظام های فشرده تولید زعفران مدنظر قرار گیرد.