درآمدی بر فهم تئاتر از منظر شیزوآنالیز دلوز

اندیشه و فلسفه ی ژیل دلوز راهی بدیع برای نقد هنری در اختیار ما می گذارد، زیرا خود ترکیب ویژه ای است از روانکاوی، نقد اجتماعی- سیاسی و مفاهیم بنیادین زیبایی شناسی. با این حال همین سبب می شود که به کارگیری مفاهیم و اندیشه های او بسیار دشوار باشد. در این مقاله تلاش شده است تا با تاکید بر یکی از مفاهیم و روش های انتقادی ویژه ی او به نام شیزوآنالیز، نمونه ای از روشی دلوزی برای فهم تیاتر ارایه دهیم. ژیل دلوز و فلیکس گتاری در کتاب آنتی-ادیپ خود شیزوآنالیز را به عنوان جایگزینی برای روانکاوی (سایکوآنالیز) معرفی می کنند. شیزوآنالیز روشی انتقادی است که بنیان جهان را مبتنی بر سازوکارهای میل می داند. کاربست آن در هنر به ما اجازه می دهد تا جریان های ناخوداگاه میل در یک اثر هنری را مورد کاوش قرار داده و به درک فرایندهای تولیدی و جنبه های غیر-شخصی آن دست یابیم. یکی از نتیجه های این کار دور شدن از مفاهیم کلیشه ای و رسیدن به نقدی درونماندگار است. چنین نقدی در تیاتر به معنای یافتن ارتباط های غیر شخصی میان اجراهای تیاتری با مخاطبین است. در این مقاله، ابتدا به بررسی ریشه های فلسفی شیزوآنالیز در اندیشه های دلوز پرداخته و سپس نتایج کاربردی آن در زمینه ی هنر تیاتر را مورد بررسی قرار داده ایم.