بررسی دیدگاه ابن برجان درباره «عبد کلی»

یکی از مسایل مهم در فلسفه و عرفان، کیفیت صادر شدن کثرات از واحد و مسئله اولین مخلوق است. ابن برجان (د.536 ق)، عارف اندلسی، نیز به این مسئله پرداخته و اصطلاح عبد کلی را به کار برده است. هدف این پژوهش بررسی اصطلاح عبد کلی از دیدگاه ابن برجان است. یافته ها حاکی از این است که از دیدگاه ابن برجان، عبد کلی اولین مخلوق خداوند و واسطه خلقت مخلوقات است که به صورت خداوند خلق شده است. عبد کلی موجودی جامع و واحد است که دربردارنده همه مخلوقات است. عبد کلی مسبوق به عدم و حادث لنفسه و قدیم لغیره است. از نظر ابن برجان عبارت قرآنی «کل شیء» ناظر به عبد کلی است. ابن برجان در توضیح عبد کلی از تمثیل های انسان در حال عبادت، آدم(ع)(عبد جزیی) و کشتی استفاده می کند. هرچند عبارت «عبد کلی»، کاربرد قابل توجهی در آثار عرفانی ندارد، به نظر می رسد او در این موضوع تحت تاثیر اخوان الصفا بوده و بر ابن عربی تاثیرگذار بوده است.