تاملی تاریخی در دعای «اللهم اصلح عبدک و خلیفتک»

دعای «اللهم اصلح عبدک و خلیفتک» دارای مضامین قابل حمل بر امر ظهور مهدی(ع) است. از این رو، به منظور دعایی برای درخواست تعجیل فرج امام عصر(ع) خوانده می شود. مطابق نقل شیخ طوسی؟ره؟، امام رضا(ع) این دعا را برای قنوت نماز جمعه، به یکی از اصحاب خود به نام مقاتل بن مقاتل آموزش داده اند. این مقاله پس از تبیین زمینه تاریخی دعا برای حکام در نماز جمعه، به مشابهت یابی عبارت نخستین دعای مزبور در منابع تاریخی می پردازد. بر این اساس، نشان می دهد اولین فقره دعا عبارتی شناخته شده در میان منابع عامه است و پیشینه استفاده از آن، به دوران بنی امیه باز می گردد. همین الفاظ در طول دوران بنی عباس و برای قرون متمادی، به صورت رسمی مورد استفاده خطبای سنی در آیین روز جمعه قرار داشته، برای ابراز وفاداری نسبت به حاکمان وقت و دعا به جان آنان، به کار برده می شده است. بر این اساس، مقاله حاضر می کوشد متن دعای منسوب به امام رضا(ع) را در بستر تاریخی صدور آن فهم کند.