کارکرد عقل و برهان در اثبات اوصاف الهی از دیدگاه ملاصدرا

ملاصدرا در آثار خود، بکارگیری عقل و استدلال عقلی را برای اثبات و فهم اوصاف الهی بطور مستقل، کارآمد میداند. با تبیین روش ملاصدرا در استفاده از «عقل» روشن میگردد که وی طرح مباحث را با محوریت «برهان» صورتبندی کرده و بحثهای مفصل و منسجمی درباره صفات الهی ارایه نموده، بگونه‌یی که اهم مباحث اوصاف الهی بشکل قابل توجهی تبیین و اثبات برهانی شده‌ است. بر اساس تتبع حاضر، مهمترین برها‌نها و قواعد فلسفی در این حوزه، که ملاصدرا آنها را تبیین و اثبات نموده، عبارتند از: برهان وجودشناختی، قاعده «بسیط الحقیقه کل الاشیاء»، قاعده «معطی شیء، فاقد شیء نیست»، قاعده «واجب الوجود لذاته واجب من جمیع جهاته» و برهان عنایت.‌ ‌بحثهای مبسوط و مبتنی بر براهین عقلی ملاصدرا درباره اوصاف الهی، از یکسو حاکی از باور وی به صحت کارکرد استقلالی عقل در این حوزه و از سوی دیگر تاییدکننده توانمندی عقل در حوزه معرفت‌شناسی اوصاف الهی بنحو مستقل است. نتیجه حاصل از این پژوهش، رهیافتی مبتنی بر تفکیک دو کارکرد «استقلالی» و «ابزاری» عقل است که در سایر پژوهشهای مشابه، مورد توجه نبوده است. عدم تفکیک میان دو کارکرد استقلالی و ابزاری عقل، زمینه‌ساز نسبت‌دادن روش غیرعقلی و برهانی به حکمت متعالیه و حتی التقاطی‌بودن آن شده است. پژوهش پیش‌رو، بعنوان یک بررسی موردی در حوزه اوصاف الهی، بیانگر بعد عقلی، برهانی و فلسفی حکمت متعالیه صدرایی است.