مدل هیدروتایم: شاخصی برای ارزیابی تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ های مختلف کینوا در مرحله جوانه زنی

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر جوانه زنی بذر ژنوتیپ های مختلف کینوا (Chenopodium quinoa Willd) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1398 طراحی و انجام شد. در این مطالعه پاسخ جوانه زنی بذرهای ژنوتیپ های مختلف کینوا (تی تی کاکا، ردکارینا، جی زا1، کیو12، کیو21، کیو22، کیو26، کیو29 و کیو 31) به خشکی (صفر، 0.4-، 0.8-، 1.2- و 1.6- مگاپاسکال) با استفاده از مدل هیدروتایم کمی‎سازی شد. نتایج نشان داد که همه ژنوتیپ ها تا پتانسیل 0.4- مگاپاسکال دارای جوانه زنی بالایی بودند و به طور میانگین درصد جوانه زنی آن ها بالای 90 درصد بود؛ اما با منفی تر شدن پتانسیل آب، اختلاف بین ژنوتیپ ها ازلحاظ درصد جوانه زنی افزایش یافت. بر اساس مدل هیدروتایم بین ژنوتیپ های مختلف کینوا ازنظر پتانسیل آب پایه برای 50 درصد جوانه زنی (ψb50)، ضریب هیدروتایم (θH) و یکنواختی جوانه زنی (σψb) اختلاف معنی داری وجود داشت. مقدار عددی پارامتر ψb50 از 1.62- در ژنوتیپ رد کارینا تا 1.97- در ژنوتیپ کیو29 در نوسان بود. این امر نشان می دهد که این گیاه در مرحله جوانه زنی به خشکی متحمل است. کمترین و بیشترین ضریب هیدروتایم در ژنوتیپ های ردکارینا و کیو29 به ترتیب با 17.09 و 25.07 مگاپاسکال در ساعت (با میانگین 21.36 مگاپاسکال در ساعت) و کمترین یکنواختی جوانه زنی نیز در ژنوتیپ کیو29 (0.41 مگاپاسکال) و بیشترین آن در ژنوتیپ کیو12 (0.23 مگاپاسکال) مشاهده شد. به طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که بذرهای این گیاه سرعت جوانه زنی بالایی داشته و از تحمل بالایی به تنش خشکی در مرحله جوانه زنی برخوردارند؛ این امر شانس استقرار سریع تر کینوا در شرایط کمبود آب را افزایش می دهد. همچنین توانایی تحمل به خشکی در مرحله جوانه زنی کینوا، نیاز به مصرف آب در این مرحله را کمتر می کند که این امر می تواند در تدوین برنامه های مدیریتی که منجر به افزایش کارایی مصرف آب می شود، بسیار مفید و کاربردی باشد.