بررسی و تحلیل وضعیت سالمندی جمعیت ایران

هدف از پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل وضعیت سالمندی (65ساله و بالاتر) جمعیت ایران، بود.

روش تحقیق پژوهش حاضر ترکیبی از روش‌های توصیفی-تحلیلی، اسنادی و تحلیل ثانویه بوده و تحقیق بر اساس هدف، کاربردی است. برای تحلیل و ارزیابی نماگرهای جمعیت‌شناسی سالمندان ایران از اطلاعات و داده‌های سرشماری‌ سال 1395 استفاده ‌شد. به ‏منظور بررسی ویژگی‏های فضایی جمعیت سالمند از نسبت سالمندی، نسبت وابستگی کل، نسبت وابستگی سالمندان، وضعیت جنسیتی سالمندان، ضریب سالمندی یا شاخص سالخوردگی و شاخص سه‌سطحی سازمان ملل استفاده شد. برای تحلیل فضایی شاخص‏های ذکرشده از نرم‌افزار Arc GIS 10.8 به کار گرفته شد.

نتایج نشان داد که میانگین جمعیت سالمندان کل ایران برای سال 1395 برابر با 1/6% است. گیلان با 9/8% جمعیت سالمندان، پیرترین استان و سیستان و بلوچستان با 2/3%، جوان‌ترین استان ایران بودند. از نظر شاخص سه‌سطحی سازمان ملل، استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان جوان، اصفهان، تهران، مازندران، گیلان و استان آذربایجان شرقی سالخورده و بقیه استان‌های ایران بزرگسال بودند. استان گیلان به ترتیب با 43/36 و 14/12 کمترین میزان وابستگی و بیشترین میزان نسبت وابستگی سالمندان را به خود اختصاص داد. 58/22% استان‌های ایران با سالمندی مردانه و 42/77% با سالمندگی زنانگی مواجه بودند.

جمعیت ایران، دوران جوانی خود را پشت سر گذاشته و با روندی صعودی، در حال ورود به میانسالی و سالخوردگی است. این روند در برخی مناطق ایران تند‌تر و برخی کندتر است. به صورت کلی وضعیت و توزیع فضایی سالمندی استان‌های ایران به این نحو است که به ترتیب بیشترین مشکل در استان‌های شمالی و در مرحله بعد در استان‌های مرکزی است. لذا برنامه‌های دولت برای حل این مشکل به صورت کوتاه، میان و بلندمدت باید با اولویت استان‌های شمالی و سپس استان‌های مرکزی و در مراحل بعد استان‌های مرزی جوان‌تر باشد. روند صعودی شاخص سالخوردگی جمعیت ایران بیانگر آن است که دوران بحران پیری در جمعیت ایران چندان دور از انتظار نبوده و باید آن را مهم‌ترین چالش پیش ‌رو در نظام برنامه‌ریزی توسعه و موثر بر تمام جنبه‌های مدنظر قرار دهند.