تاثیر ریسک های سیاسی، مالی و اقتصادی بر قاچاق کالا در ایران (دوره مورد مطالعه: 1396 -1376)

 قاچاق کالا جزیی از اقتصاد غیررسمی به دلیل سودآوری بیشتر، انگیزه سرمایه گذاری در امور تولیدی و اشتغال زا (فضای کسب وکار تولیدی) را کاهش داده و تاثیر منفی بر روند توسعه اقتصادی جامعه می گذارد. کیفیت نهادهای سیاسی، اقتصادی و مالی نقش مهمی در گسترش قاچاق کالا داشته و کیفیت پایین این نهادها از جمله بی ثباتی سیاسی، اقتصادی و مالی، سبب نا اطمینانی و نهایتا کاهش انگیزه فعالان اقتصادی در فعالیت های اقتصاد رسمی می شود که در پژوهش های داخلی کمتر به آن توجه شده است. بر این اساس، مطالعه و بررسی تعیین کننده های قاچاق کالا (ریسک فاکتور) از اهمیت بسزایی در نظام اجتماعی و سیاسی هر جامعه ای برخوردار است. لذا این پژوهش به دنبال بررسی عوامل تعیین کننده بر قاچاق کالا با تاکید بر ریسک های اقتصادی، سیاسی و مالی ایران بر اساس شاخص ریسک بین المللی کشور (ICRG)  طی دوره 1376 تا 1396 است.

این پژوهش از نظر هدف، از نوع کاربردی و روش انجام پژوهش، علی-تحلیلی است. جامعه آماری، داده‎های فصلی قاچاق کالا ایران طی بازه زمانی 1376 تا 1396 است. مدل پژوهش حاضر خود همبستگی برداری (VAR) است که با استفاده از نرم افزار Eviews 9.5 برآورد شده است و در این مدل آزمون تجزیه وتحلیل توابع عکس العمل آنی و تجزیه وتحلیل واریانس خطای پیش بینی مورد بررسی قرار گرفته است.

یافته ها:

 نتایج حاصل از آزمون عکس العمل آنی نشان می‏دهد که در طول یک دوره ده ساله، با بروز شوک از جانب متغیرهای ریسک اقتصادی، ریسک سیاسی و ریسک مالی، قاچاق کالا کاهش یافته اما تاثیر نرخ بیکاری و ضریب جینی بر قاچاق کالا مثبت و روندی افزایش داشته است. درنهایت، تجزیه واریانس پژوهش حاکی از این است که به ترتیب متغیرهای قاچاق کالا، ضریب جینی، نرخ بیکاری، ریسک سیاسی، ریسک اقتصادی و ریسک مالی بیشترین تاثیر را بر قاچاق کالا داشته اند.