پیش بینی خشک سالی سواحل دریای خزر با تاثیر تغییر اقلیم

پدیده تغییر اقلیم می تواند بر سیستم های مختلف اثرات متفاوتی داشته باشد که به دلیل نقش حیاتی آب در زندگی انسان، بررسی تاثیرات منفی آن بر وقوع، شدت و تداوم خشک سالی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این تحقیق اثرات تغییر اقلیم بر خشک سالی های سواحل جنوبی خزر در دوره های آتی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

منطقه موردمطالعه سه استان شمالی گیلان، مازندران و گلستان را در برمی گیرد و به طورکلی از نظر مساحت 4 درصد و از نظر جمعیت 12 درصد از نظر کل ایران را شامل می شود. در این مطالعه، تاثیرات تغییرات آب وهوا بر خشک سالی در سواحل جنوبی دریای خزر در دوره های آینده ارزیابی خواهد شد. برای این منظور، داده های بارشی از مدل گردش عمومی HadCM3-A2 برای دوره های آینده (2099-2070، 2069-2040، 2039-2010) از نظر آماری و با در نظر گرفتن عدم قطعیت نوسانات آب و هوایی در سری 20، مقیاس بندی شده اند. در ابتدا بارش روزانه تولید شد، سپس شاخص بارش استاندارد برای دوره پایه و دوره های آینده محاسبه شد. سرانجام، متغیرهای ریز مقیاس شده منطقه با متغیرهای مشاهده شده مقایسه شده و پس از اطمینان از توانایی مدل HadCM3 در کاهش دما و متغیرهای بارش منطقه، سری زمانی روزانه بارش و دما و متغیرهای مقیاس بزرگ از مدل HadCM3 در دوره های (2010-2039، 2040-2069 و 2070-2099) از مدل SDSM استخراج می شود.

نتایج به دست آمده از خروجی شاخص در دوره نظارت و دوره های آینده با مقیاس های زمانی مختلف نشان می دهد که شدت خشک سالی در دهه های آینده نسبت به دوره نظارت افزایش خواهد یافت. این افزایش برای شرق دریای خزر شدیدتر است، به طوری که شدت خشک سالی دهه 2080 سه برابر دوره مشاهده خواهد بود. نتایج نشان داد که تغییرات آب و هوایی منجر به افزایش فراوانی و شدت خشک سالی در منطقه مورد مطالعه می شود. علی رغم وجود تنوع در SPI کمتر از 9 ماه در حال اجرا، در دوره های طولانی تر از 1 تا 2 سال در مقایسه با دوره تاریخی 25 و 23.5 درصد افزایش یافته است. ناسازگاری خشک سالی شبیه سازی شده در آینده با دوره مشاهده در ایستگاه گرگان با چهار ایستگاه باقی مانده از مناطق جنوبی دریای خزر باید مورد توجه قرار گیرد. این وضعیت ممکن است به دلیل اختلاف در منابع بارش در سواحل شرقی و غربی دریای خزر و واکنش متفاوت دو منطقه در برابر گرم شدن کره زمین باشد. مطالعات مختلف Alijani (1991) نشان داد که سواحل غربی دریای خزر بیشتر از سواحل شرقی آن تحت تاثیر جریان های شمالی سیستم پرفشار سیبری قرار دارند و در صورت ایجاد فشار زیاد بر دریای خزر، بارندگی در غرب دریای خزر بالاتر از منطقه شرقی آن خواهد بود. با توجه به این واقعیت که پدیده گرم شدن کره زمین به طورکلی منجر به تضعیف سیستم پر فشار سیبری شده است، بنابراین میزان کاهش بارش در مناطق مرکزی و غربی دریای خزر نسبتا بیشتر از مناطق شرقی آن مانند ایستگاه گرگان خواهد بود.

وقوع خشک سالی های پی درپی و افزایش شدت خشک سالی های دهه های آینده مناطق ساحلی جنوب خزر منابع آبی را کاهش داده و اقتصاد مبتنی بر کشاورزی منطقه را با بحران شدیدتری مواجه می نماید، در این صورت مدیریت منابع آبی و تدوین سند راهبردی آبیاری و الگوی کشت منطقه ای سازگار با روندهای اقتصادی - اجتماعی و اقلیمی کاملا ضروری به نظر می رسد.