ارزیابی مکانی و زمانی غلظتPM2.5 در استان خوزستان و بررسی عوامل موثر بر آن

ذرات معلق هوا یکی از آلاینده های اصلی هوا در مناطق شهری هستند که معمولا از منابع مختلفی مانند وسایل نقلیه شهری، سوخت های فسیلی، فعالیت صنایع تولید می شوند و باعث بیماری های تنفسی، قلبی-عروقی و مرگ و میر می شوند، بنابراین آگاهی از تغییرات این آلاینده در سطح مناطق با آلودگی بالا، بسیار حایز اهمیت می باشد. در این راستا تحقیق حاضر با هدف ارزیابی زمانی و مکانی سالانه شاخص PM2.5 در بازه زمانی 1998 تا 2016 در استان خوزستان انجام گرفته است.

برای انجام این مطالعه در ابتدا پارامترهای بارش، دمای سطح زمین، سرعت باد، ارتفاع و پوشش گیاهی با استفاده از چهار ماهواره Terra، Landsat8، SRTM و GPM و داده زمینی تهیه شد. سپس شاخص PM2.5 برای چهار دوره 1998، 2004، 2010 و 2016 نیز با استفاده از محصولات ماهواره ای برای استان خوزستان استخراج گردید. همچنین اطلاعات نحوه پراکنش جمعیت و صنایع استان نیز از سازمان های مربوطه دریافت گردید. در نهایت پس از بررسی تغییرات مکانی-زمانی شاخص PM2.5 در استان خوزستان، تغییرات مکانی این شاخص با پارامترهای مذکور مورد بررسی قرار داده شد تا تاثیر هر کدام از این پارامتر ها بر میزان آلایندگی این شاخص مورد ارزیابی قرار گرفته شود.

نتایج مطالعه حاضر در استان خوزستان نشان می دهد که شهرهای جنوبی استان همچون ماهشهر، آبادان و شادگان به مراتب مناطقی با پتانسیل بالاتر از لحاظ وجود ذرات با اندازه کوچکتر از 5/2 میکرون می باشند. نتایج بررسی تراکم جمعیت و صنایع این استان نتایج نشان داد که غالب شهرهایی که میزان آلودگی ناشی از شاخص PM2.5 در آنها بالا بوده، دارای تعداد صنایع و تراکم جمعیت بیشتری بوده اند. همچنین نتایج نشان داد که در تمامی دوره های مطالعه، در بخش های شمالی و شمال شرقی استان، مقدار آلودگی ناشی از این شاخص بسیار پایین تر از سایر مناطق استان بوده است و دلیل این امر می تواند تراکم پایین صنایع و جمعیت این شهرها باشد که از جمله آن می توان به شهرهای لالی و اندیکا اشاره نمود. علاوه بر ارتباط مستقیم صنایع و فعالیت های انسانی در افزایش و کاهش میزان غلظت شاخص PM2.5، ارتباط این شاخص با چند عامل ارتفاع، سرعت باد، بارش، دما و تراکم پوشش گیاهی نیز بررسی گردید که نتایج همبستگی بین پارامترهای ذکر شده و شاخص PM2.5 نشان داد که بیشترین میزان همبستگی، بین غلظت PM2.5 با میزان بارش وجود دارد و این ارتباط به صورت معکوس می باشد.

با توجه به موارد ذکر شده به صورت کلی می توان این گونه بیان کرد که غلظت آلاینده PM2.5 در بخش های جنوبی و مرکزی به مراتب بیشتر از سایر نواحی می باشد و این امر می تواند به دلیل تراکم بالای نیروگاه ها، صنایع و آلایندگی ناشی از وسایل نقلیه در این نواحی باشد. علاوه بر آن عوامل محیطی و اقلیمی نیز می توانند در ماندگاری و انتشار لایه آلودگی این شاخص نقش بسزایی داشته باشند. لازم به ذکر است که این تحقیق می تواند مبنای تصمیم گیری برای مدیریت آلودگی هوا قرار گیرد که اهمیت این موضوع به ویژه در مدیریت بحران های آلودگی هوا بیش از پیش احساس می شود.