کلام فلسفی؛ چیستی و چگونگی

چگونگی تعامل علم کلام و فلسفه، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است. دراین میان، برخی فقط به تعامل در روش اکتفا کرده و گروهی دیگر تا حد جایگزینی فلسفه با کلام پیش رفته اند. روشن است که آگاهی از حقیقت این امر، می تواند زمینه ساز حل بسیاری از اختلافات و ایجاد زمینه های مشترک باشد. بنابراین، مسئله ما در این نوشتار، بررسی نحوه تعامل این دو حوزه معرفتی خواهد بود. بررسی ها نشان داد سیر متلاطم و ناموزون رشد مباحث کلامی، مانع از این است که حکمی واحد درباره رابطه علم کلام و فلسفه داشته باشیم؛ چرا که این رابطه در طول تاریخ، پیوسته از ضعف به سوی قوت در حرکت بوده است و به جرات می توان مدعی شد در دوران متاخر، مرز میان کلام و فلسفه در مسایل مشترک برداشته شده و این دوگانگی، به وحدت تبدیل شده است. وحدتی که برخی از آن به «کلام فلسفی» تعبیر کرده اند. در این نوشته، ضمن توصیف این تحول تاریخی، چگونگی این حرکت، تحلیل و بررسی شده است.