تاثیر سرمایه اجتماعی بر رابطه سرمایه انسانی و رشد اقتصادی

سرمایه انسانی از منظر نظریه های اخیر رشد اقتصادی یکی از ملزومات اساسی رشد اقتصادی محسوب می شود، اما بسیاری از کشورهای در حال توسعه علی رغم سرمایه گذاری های زیاد در گسترش نظام آموزشی و تقویت سرمایه انسانی، توفیقات چندانی در دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و در نهایت توسعه اقتصادی نداشته اند. هدف این مقاله پاسخگویی به این موضوع است که سرمایه انسانی تحت چه شرایطی می تواند یک نیروی مولد برای رشد اقتصادی پایدار و در نهایت توسعه اقتصادی باشد. بدین منظور فرضیه اثرگذاری سطح سرمایه اجتماعی بر اثربخشی رابطه سرمایه انسانی و رشد اقتصادی مورد آزمون قرار گرفته است. نمونه آماری شامل 20 کشور توسعه یافته و در حال توسعه شامل ایران با استفاده از داده‌های بانک جهانی و موسسه لگاتوم، طی سال های 2009 تا 2018 در نظر گرفته شده است. در این پژوهش از مدل پانل پویای آستانه ای و روش گشتاور های تعمیم‌یافته (GMM) استفاده شده است. نتایج برآورد مدل نشان داده است که اثر گذاری سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی بستگی به سطح سرمایه اجتماعی دارد. به عبارت دیگر در شرایطی که سطح سرمایه اجتماعی پایین‌تر از آستانه 8/50 از شاخص سرمایه اجتماعی باشد، سرمایه انسانی توان اثرگذاری مثبت بر رشد اقتصادی ندارد بلکه به دلیل مسایلی چون بیکاری فارغ التحصیلان و پدیده فرار مغزها تاثیری منفی نیز بر رشد اقتصادی برجای می‌گذارد. اما در صورتی‏که سطح سرمایه اجتماعی بالا باشد و از آستانه 8/50 بالاتر رود، اثرگذاری سرمایه انسانی بر رشد مثبت می شود و در چنین جامعه‌ای سرمایه اجتماعی به عنوان بستری برای شکوفایی سرمایه انسانی عمل می‌کند.