تاثیر پوشش اراضی جنگلی و غیرجنگلی بر محتوی مواد آلی، اسیدهای فولویک و هیومیک خاک

امروزه نقش موثر مواد آلی در بهبود بهره وری خاک به اثبات رسیده است. با توجه به حساسیت بخش پایدار ماده آلی نسبت به شیوه های مدیریت اراضی، علاوه بر محتوی کل مواد آلی، بررسی روند تغییر ترکیبات مختلف آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع ترکیبات هیومیکی مواد آلی از متغیرهای کارآمد در تعیین تکامل ماده آلی و میزان تثبیت کربن در سیستم خاک می باشند که کیفیت و کمیت آنها تحت تاثیر نوع پوشش اراضی متفاوت خواهد بود. با توجه به گستردگی کاربری اراضی شمال کشور، پژوهش حاضر به بررسی اثرات این پوشش اراضی بر محتوی مواد آلی خاک و ترکیبات هیومیکی آن پرداخته است.

 در این راستا مطالعه ای در حوضه آبخیز رود تجن و در پنج کاربری شامل جنگل راش، جنگل کاری ون، جنگل کاری کاج سیاه، توده مخروبه و اراضی کشاورزی انجام شد. در هر کاربری هشت نقطه انتخاب و نمونه های خاک در یک سطح 25 × 25 تا عمق 15 سانتی متری برداشت شدند.

 بیشترین محتوی مواد آلی (4/68 درصد)، اسید فولویک (668/750 میلی گرم بر صد گرم خاک) و اسید هیومیک (976/620 میلی گرم بر صد گرم خاک) در پوشش تحت اراضی کشاورزی مشاهده شد. برخی مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک نیز اندازه گیری شدند که تنها درصد سیلت بین کاربری ها تفاوت معنی داری نشان نداد.

 هرچند مطابق نتایج بالاترین سهم ترکیبات آلی در عرصه کشاورزی مشاهده شد با این حال با توجه به نتایج تحلیل مولفه های اصلی، شرایط خاک از نظر تغذیه ای و فعالیت های میکروبی در عرصه های جنگلی مطلوب تر بوده و می توان کیفیت بهتر بقایا در کنار شرایط مساعد محیطی و فعالیت های میکروبی بیشتر را عامل کاهش نرخ تجمع بقایای آلی به دنبال فرآیند تجزیه و معدنی سازی مواد آلی در کاربری جنگل دانست. نتایج این پژوهش به اهمیت قابل توجه حفظ جنگل های طبیعی تاکید می نماید. همچنین در مناطق جنگلی تخریب یافته شمال کشور، استقرار گونه درختی ون می تواند گونه منتخب جهت بهبود شاخص های کیفی و سلامت خاک مدنظر قرار گیرد.