اثر مراحل توالی بر ترکیب گونه ای و تراکم پرندگان (مطالعه موردی: جنگل شصت کلاته گرگان)

فرضیه آشفتگی حدواسط پیش بینی می کند که جوامع با نرخ آشفتگی متوسط در مقایسه با جوامعی با آشفتگی کم و یا زیاد، بیشترین تنوع گونه ای را خواهند داشت. بنابراین، مناطقی که اخیرا تحت تاثیر آشفتگی واقع شده اند باید با گونه های مربوط به مراحل اولیه اشغال و یا گونه های ابتدایی احاطه شوند. به نظر می رسد که ناحیه ای با مرحله نهایی و بلوغ توالی، با گونه های رقابت کننده قوی غالب شوند و این در حالی است که منطقه ای با درجه توالی میانی، ترکیبی از دو نوع منطقه ذکر شده در بالا باشد. ترکیب جامعه جنگلی در مراحل مختلف توالی به عنوان یکی از موضوعات کلیدی مدیریت حایز اهمیت است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر مراحل مختلف توالی بر تراکم و ترکیب گونه های پرندگان و آزمون فرضیه آشفتگی حدواسط انجام شد.

 در این تحقیق مجموعا تعداد 60 پلات نمونه برداری به طور مساوی بین سه تیمار متفاوت اختصاص یافت. برای هر یک از سه تیمار،20 نمونه به ترتیب شامل برش یکسره، برداشت تک گزینی و بکر به ترتیب معادل مرحله اولیه توالی، مرحله میانی توالی و مرحله اوج توالی اختصاص یافت. در هر پلات، تعداد گونه های درختی، مساحت پایه ای درختان، ارتفاع درختان، تعداد درختان خشک سرپا، تراکم پوشش علفی کف زمین، تراکم تاج پوشش درختان و عمق لاش برگ تعیین شدند. پرندگان با استفاده از روش شمارش نقطه ای نمونه برداری شدند.

متغیرهای ساختار جنگل شامل تراکم درختان، شاخص تنوع شانون واینر، شاخص یکنواختی کامارگو، غنای گونه ای، مساحت پایه ای درختان، تراکم تاج پوشش، تعداد درختان خشک سرپا و تعداد درختان با ارتفاع بیش از 20 متر تفاوت معنی داری بین مراحل مختلف توالی با یکدیگر داشتند. همچنین، تفاوت ساختار جامعه پرندگان شامل شاخص تنوع شانون-واینر، شاخص یکنواختی کامارگو و غنای گونه ای بین هر یک از سه نوع مرحله توالی کاملا معنی دار بود. در طول دوره مطالعه، 24 گونه پرنده ثبت شد. جی جاق و سهره جنگلی بیشترین فراوانی را در مرحله اولیه توالی داشتند؛ در همین حال، دارکوب سیاه و چرخ ریسک پس سر سفید بالاترین فراوانی را در مرحله میانی توالی نشان دادند. دارکوب خال دار بزرگ، الیکایی و کمرکلی جنگلی فراوان ترین پرندگان در جنگل بالغ بودند.

تنوع و غنای گونه ای درختان و پرندگان در مرحله میانی توالی بیشترین مقدار بود که این امر تایید کننده فرضیه آشفتگی حدواسط بود.