بررسی و مقایسه ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال بلوط ایرانی و بنه در شرایط رویشگاهی مختلف در زاگرس میانی

ضریب قدکشیدگی یکی از شاخص های بررسی پایداری درختان جنگلی است و نتایج بررسی آن در مورد درختان کهن سال از اهمیت بوم شناختی و جنگل شناختی زیادی برخوردار می باشد. در این پژوهش ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال گونه های بلوط ایرانی و بنه در شرایط رویشگاهی مختلف در جنگل های استان ایلام مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.

برای این منظور پس از شناسایی 26 درخت کهن سال متعلق به گونه بلوط ایرانی و 47 درخت کهن سال متعلق به گونه بنه، مشخصات کمی آنها شامل قطر برابر سینه و ارتفاع اندازه گیری شد. همچنین وضعیت محل استقرار آنها در جنگل از نظر شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا بررسی شد.

نتایج نشان داد که برای هر دو گونه بلوط و بنه رابطه معنی داری بین قطر با ضریب قدکشیدگی وجود دارد که در هر دو کم شونده بوده و بهترین مدل برای برازش این رابطه در هر دو گونه مدل نمایی به دست آمد. میزان ضریب تبیین رگرسیون برای گونه بلوط و بنه به ترتیب 57 و 35 درصد بود. درختان کهنسال شناسایی شده بلوط (ضریب قدکشیدگی= 7/82) و بنه (ضریب قدکشیدگی= 5/72) از ضریب قدکشیدگی کمی برخوردار بودند، با این وجود، تعداد بیشتری از درختان کهن سال بنه نسبت به بلوط از ضریب قدکشیدگی کمتری برخوردار بودند. به طوری که 62 درصد درختان کهن سال بنه ضریب  قدکشیدگی بین 5 تا 7 داشتند، اما 65 درصد درختان کهن سال بلوط ضریب قدکشیدگی بیشتر از 7 داشتند. ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال بلوط با ارتفاع از سطح دریا ارتباط معنی دار داشت (معنی داری= 0/049) و مقدار آن در ارتفاعات 1300-900 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 9/45) بیشتر بود. ضریب قدکشیدگی درختان بنه با ارتفاع از سطح دریا (معنی داری= 0/000) و جهت جغرافیایی (معنی داری = 0/001) ارتباط معنی دار داشت و مقدار آن در طبقه ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 10/14) و نقاط هموار بدون جهت (ضریب قدکشیدگی= 10/14) بیشتر بود.

بر اساس نتایج به دست آمده نتیجه گیری شد که رویشگاه های درختان کهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا و نیز رویشگاه های درختان کهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا و نقاط بدون جهت که حایز بیشترین ضریب قدکشیدگی بودند، از پتانسیل بیشتری برای رشد و استقرار درختان برخوردارند. همچنین، رویشگاه های درختان کهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 7/52) و نیز رویشگاه های درختان کهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 5/24) و جهت شرقی (ضریب قدکشیدگی= 3/52) و شمالی (ضریب قدکشیدگی= 5/11) که حایز کمترین ضریب قدکشیدگی بودند، از مطلوبیت بهتری برای پایداری درختان کهن سال نامبرده برخوردارند. لذا می توان گفت که ضریب قدکشیدگی پایین درختان کهن سال بلوط ایرانی و بنه یکی از شاخص های نشانگر پایداری و ماندگاری آنها در جنگل های مورد مطالعه است.