اعتبارسنجی احراز ظنی عدالت شهود از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی

موضوع این مقاله بررسی مستندات فقهایی است که قایل بر این هستند که برای احراز و اثبات عدالت شهود، صرف ایجاد ظن نسبت به آن کفایت می کند. در واقع مسیله اصلی تحقیق آن است که دلایل کفایت مطلق ظن به عدالت شاهد به دلیل عدم ظهور فسق او بررسی شود. مطابق با این نظر، ملکه عدالت در واقع همان عدم ظهور فسق و مسلمان بودن است. این تعریف نظر بعضی از علمای امامیه بوده و برخی از فقهای اهل سنت و از جمله حنفیان و نیز برخی از فقهای مالکی مذهب چنین دیدگاهی دارند. به نظر این گروه اصل این است که افراد در حالت سلامت روحی و اخلاقی و ملکه عدالت اند و فسق و فجور، حالتی عارضی بوده و اثباتش محتاج دلیل است و همین که انسان، مسلمان باشد و فسقی از او ظاهر نشود، متصف به صفت عدالت خواهد بود و در دادگاه هم اگر قاضی ظن نسبت به فسق شاهد به دست نیاورد احراز ظنی عدالت وی از سوی قاضی کافی است. با این اوصاف فرد عادل، نادرالوجود نخواهد بود و احراز ملکه عدالت امری ساده می شود. لذا نتیجه این تحقیق که با روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده آن است که اگر چه عدالت، ملکه نفسانی است ولی در صحنه عمل، حمل بر صحت و سلامت افراد را ایجاب می کند و حسن ظاهر و عدم ظهور فسق یا ظن به عدالت، کاشف از آن بوده و ملاک عدالت شود.