تحلیل مقوله زیبایی در اندیشه مولانا با استفاده از آرای فلوطین

بررسی نسبت دیدگاه های فلاسفه و نظریه پردازان با آثار ادبی همواره در کانون توجه پژوهندگان بوده است. یکی از این مقوله های مشترک زیبایی است. از فیلسوفانی که درباب زیبایی نظرهایی تامل برانگیز ارایه داده اند فلوطین است که افق های روشنی پیش روی عرفا و فلاسفه، خصوصا مولانا، گشوده است. در این پژوهش، مقوله زیبایی، که از واژه های پربسامد اشعار مولوی است، با مکتب فکری فلوطین مقایسه شد و هم سنگی ها و ناهمگونی های دیدگاه آن دو در عرصه زیبایی واکاوی شد. برآیند مطالعات آن است که هردو متفکر به سه نوع زیبایی حسی، عقلی و شهودی اعتقاد داشتند. آن دو، منشا حقیقی جمال و حسن را ذات بی حد و بی صورت الهی، و زیبایی های ظاهری و دنیوی را شبحی از آن زیبایی مطلق می دانستند. به علاوه، فلوطین و مولانا به وجود دو حس، دو عقل و سه روح معتقد بودند، اما تفاوت هایی جزیی در نگرش آنان به مبحث روح وجود دارد. این تمایز از آنجا ناشی می شود که مولانا دیدگاه حکیمانه فلوطین را با مبانی عرفان اسلامی، همچون مکاشفه، ذوق، عشق، وجد، ذوق و... درمی آمیزد و به مقوله زیبایی صبغه عرفانی می بخشد.