شناسایی عوامل ظهور مضامین مذهبی و مولفه های اهمیت آن در دیوارنگاره های بناهای مذهبی عصر قاجار (مطالعه موردی: بقاع متبرکه استان گیلان)

دیوارنگاری مذهبی در معنای هنر شیعه و با مرکزیت ایمه اطهار به ویژه واقعه کربلا از مهمترین گونه های دیوارنگاری است که دوران شکوفایی خود را در عصر قاجار سپری نمود. به دلیل تحولات پس از مشروطه نقاشی مذهبی عمدتا محدود به نقاشی های عامیانه می شد که اکثرا در بقاع متبرکه توسط هنرمندان مردمی تهیه می شدند. هدف از این پژوهش شناسایی مولفه های اهمیت و عوامل ظهور مضامین مذهبی در آثار هنری یاد شده است. سوال های این مقاله عبارتند از: 1- عوامل ظهور مضامین مذهبی در دیوارنگاره های بناهای مذهبی عصر قاجار کدامند؟ 2- دیوارنگاره های مذهبی بناهای مذهبی عصر قاجار مشتمل بر کدام مضامین و محتوا هستند؟ و آیا این مضامین و محتوا در بقاع متبرکه گیلان مشاهده شده است؟ 3- هنرمندان دیوارنگاره های بناهای مذهبی عصر قاجار برای نشان دادن موضوع از چه مولفه هایی بهره گرفته اند؟ و آیا هنرمندان بقاع متبرکه گیلان از این مولفه ها بهره برده اند؟ روش تحقیق بر مبنای ماهیت توصیفی- تحلیل محتوا (متنی) و شیوه ی گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بوده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ارتباط بناهای مذهبی و دیوارنگاره های آن با مفاهیم شیعی و آیین های جمعی مرتبط با مذهب شیعه موجب پر رنگ شدن نقش اجتماعی این اماکن میشده است. به همین دلیل از مهم ترین عواملی که سبب ظهور مضامین مذهبی شد، نیاز به فضای معنوی، باور به تبلیغ و اشاعه ی مذهب تشیع، تاکید بر هویت مذهبی و فرهنگی، توجه به برخی باورهای عامیانه مذهبی و شوکت نمایی سلطنت حاکمان می توان اشاره داشت. همچنین از دیگر نتایج پژوهش آن است که مهم ترین مولفه های اهمیت موضوع این دیوارنگاره های بناهای مذهبی شامل: ابعاد نگاره، میدان دید، فضای باز مقابل تابلو و ارزش معنوی است و موضوعات مذهبی در این پنج بخش گنجانده شده است: باورهای عامیانه، وقایع نگاری تاریخ ایمه، شمایل ها، داستان ها؛ و نقوش مذهبی و نمادین. کلیه ی مولفه های اهمیت موضوع و مضامین مذهبی در بقاع متبرکه گیلان رویت شده است.