تطور دانش اعجاز قرآن با تاکید بر جامعه شناسی معرفت (مطالعه موردی قرن چهاردهم)

اصطلاح «اعجاز قرآن کریم» از اواخر قرن سوم هجری مطرح و دانش برآمده از این موضوع در گذر زمان دچار تحولاتی شده، پس از افول فراگیر در قرن سیزدهم هجری، به تدریج، رشد کرده و در قرن چهاردهم بیش از سایر عوامل، تحت تاثیر عوامل اجتماعی به لحاظ کمی و کیفی ارتقا یافته است. در این تحقیق با روش توصیفی _ تحلیلی و با استفاده از رویکرد جامعه شناسی معرفت، برای اثبات فرضیه یادشده، مولفه های اجتماعی موثر در سیر تحول دانش اعجاز قرآن کریم چون نهاد دین و سیاست و ساخت هایی مانند صوفیه و گفتمان های رایج دیگر ، بررسی شده است. نتایج پژوهش ها نشان از این دارد که تلاش نهاد دین در گسترش توجه به ابعاد جدید اعجاز قرآن همچون اعجاز علمی، نقشی بسترساز داشته، اما استمرار سیاست زدگی علمی در ادامه، باعث تقویت توجه به مسایل علمی و درنتیجه، ایجاد «احساس حقارت» شده و ساخت اجتماعی علما به همراه اهتمام نهاد دین برای نشان دادن کارآمدی، به روش های گوناگون، باعث گسترش «گفتمان پاسخ گویی» می شود. همچنین ایجاد نهاد گسست گرایی و تلاش های نهاد سیاسی غرب گرای حاکم در کشورهای اسلامی به این امر کمک کرده و سرانجام به رواج ساخت های تفسیر تدبری و انسان گرایانه می انجامد.