طرح واره های تصوری معجزات انبیاء در قرآن: رویکردی شناختی

معجزات پیامبران در قرآن کریم از وجوه گوناگونی بررسی شده، اما تاکنون به شیوه زبانی قرآن کریم برای انتقال مفاهیم، کمتر توجه شده است. در این مقاله به عنوان یک مطالعه میان رشته ای، از ابزار زبان شناسی شناختی استفاده شده و این پژوهش از حیث روش، با تمرکز بر آیات، در زمره پژوهش های پیکره بنیاد محسوب می شود. طرح واره تصوری، یکی از بنیادی ترین مفاهیم در زبان شناسی شناختی است که در ادراک پیش مفهومی انسان، نقش اساسی ایفا می کند. این طرح واره ها از تعامل انسان با جهان واقع ناشی می شوند و ابزاری بنیادین برای درک بسیاری از مفاهیم انتزاعی هستند. از آنجا که مفاهیم قرآنی دارای لایه های معنایی گوناگونی هستند، لذا کاربست این ابزار، در ادراک عمیق تر آن ضروری می نماید. این پژوهش می کوشد تا با کاربست رویکرد طرح واره محور در زبان شناسی شناختی، انواع طرح واره های به کار رفته در معجزات پیامبران اولوا العزم (ع) در قرآن و همچنین گزاره های موجود مرتبط با آن را استخراج و کارکرد هریک را تبیین نماید. بررسی ها نشان می دهد در نقل و تبیین صحنه های وقوع معجزات، طرح واره های نیرو مشتمل بر اجبار (شروع و پایان معجزه)، رفع مانع (عبور از دریا/شکافت سنگ)، نیروی متقابل (حق/باطل) و مانند آن، بیشترین کاربرد را دارد؛ کثرت کاربرد طرح واره نیرو در آیات مشتمل بر معجزات، می تواند نشان دهنده اهمیت و جایگاه شیوه انتقال زبانی، در روساخت آیات معجزه محور قرآن کریم باشد. علاوه بر طرح واره نیرو در زیرساخت استعاری آیات، سایر طرح واره ها مانند حرکت (استقرار حق)، حجم (غلبه)و موجودیت (اندازه) نیز وجود دارند.