مطالعه ویژگی های مرتبط با عملکرد، تحمل به خشکی، خواب تابستانه و برگشت پذیری پس از خشکی در چمانواش بلند

این مطالعه به منظور بررسی آثار تنش خشکی بر صفات زراعی، بقا و برگشت پذیری پس از خشکی ژنوتیپ های چمانواش بلند در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در لورک نجف آباد انجام شد. در این مطالعه، 67 ژنوتیپ چمانواش بلند شامل سه گروه زودرس، میان رس و دیررس مورد بررسی قرار گرفتند. ژنوتیپ ها تا دو سال پس از کشت (96-1395) به طور کامل آبیاری شده و سپس در سال سوم و چهارم (1397-98) تحت سه شرایط آبی نرمال (50 درصد تخلیه رطوبتی)، تنش خشکی متوسط (70 درصد تخلیه رطوبتی) و تنش خشکی شدید (90 درصد تخلیه رطوبتی) قرار گرفتند. صفات مورفولوژیک و عملکردی مورد بررسی قرار گرفتند. در تابستان سال چهارم (1398) پس از برداشت تابستانه، آبیاری در هر سه سطح تنش خشکی قبلی به مدت 2 ماه قطع شد. سپس گیاهان به مدت شش هفته دوباره آبیاری و پس از رشد مجدد، صفات مرتبط با برگشت پذیری اندازه گیری شد. تنوع ژنتیکی بالایی در بین ژنوتیپ ها برای همه صفات اندازه گیری شده مشاهده شد. نتایج نشان داد که سطوح تنش خشکی اثر منفی بر مقدار عملکرد علوفه و اجزای عملکرد، برگشت پذیری و بقا داشت و سبب کاهش این صفات شد. تنش خشکی طولانی مدت روابط بین صفات مختلف را تغییر داد. همبستگی مثبت عملکرد علوفه و امتیاز برگشت پذیری با تحمل به خشکی نشان داد که این صفات می توانند به عنوان معیارهای انتخاب مناسب برای افزایش عملکرد علوفه و شناسایی ژنوتیپ های برتر برای مناطق خشک و نیمه خشک مورد استفاده قرار گیرند. نتایج این مطالعه نشان دهنده خواب تابستانه کم تا متوسط (خواب تابستانه ناقص) در این ژرم پلاسم بود. همبستگی منفی صفات عملکردی و تحمل به تنش با صفت روز تا برگشت پذیری تحت شرایط تنش خشکی نشان داد که ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی، برگشت پذیری و بازیابی سریع تری نسبت به دیگر ژنوتیپ ها خواهند داشت. نتایج نشان داد که برخی از ژنوتیپ های دیررس (مانند 3L، 18L و 11L) منابع ژنی ارزشمندی برای تولید علوفه هستند. ژنوتیپ های متحمل به خشکی همراه با عملکرد مطلوب در هر سه گروه گلدهی با استفاده از روش بای پلات و تجزیه مولفه های اصلی مشخص شد. این ژنوتیپ ها می توانند برای برنامه های اصلاحی در مطالعات آینده مفید باشند.