کارکردهای موتیف ‏های تلمیحی انبیا در غزلیات صائب تبریزی

موتیف از اصطلاحات رایج در حوزه علم و هنر و ادبیات است. مهم‏ترین ویژگی موتیف تکرار و معنی‏افزایی است و یکی از ابزارهای مناسب برای نقد و تحلیل صوری و محتوایی آثار است. صایب تبریزی بزرگ‏ترین شاعر غزلسرای سبک هندی است. موتیف‏ها در غزل او بسامد بسیاری دارد. کاربرد این موتیف‏ها می‏تواند بیانگر ذهنیت شاعر و نیز تصویری از جریان‏های فکری و اندیشگی زمانه او باشد. موتیف انبیا از پرکاربردترین موتیف‏های تلمیحی شعر او هستند. در این مقاله کارکردهای موتیف‏های انبیا در غزلیات صایب بررسی می‏شود. شاعر از این موتیف‏ها برای بیان اندیشه‏ها و ذهنیت‏های متعددی سود جسته ‏است. صایب در کاربرد موتیف‏های انبیا همه‏جا به دیدگاه و نظر متقدمین درباره پیامبران و عناصر مربوط به آنها مقید نمانده و خود در این زمینه به نوآوری دست زده است. کارکرد موتیف‏های انبیا در شعر صایب به استفاده تلمیحی آنها محدود نشده و جنبه ‏های متنوع‏تری از این موتیف‏ها مدنظر قرار گرفته ‏است. صایب در موتیف‏های انبیا افزون‏بر تلمیح به قصص قرآنی و کتاب‏ها و نظریات گذشتگان، خود به دریافت‏های جدیدی در این زمینه رسیده ‏است که حاصل ژرف‏نگری‏ها و تلاش‏ها و آفرینش‏های هنری اوست. نگاه جدید و خلاقانه او به پدیده ‏ها، کارکردهای اخلاقی و اجتماعی، دریافت‏ها و کارکردهای عرفانی، تناقض‏ها، استفاده متفاوت از موتیف‏ها، خوارمایگی موتیف‏های انبیا، کارکردهای صوری و زیبایی‏شناسانه، نقد شعر و... مهم‏ترین کارکرد موتیف‏های انبیا در شعر صایب است.