بررسی تلفات آب و ارائه راهکارهایی جهت کاهش آن در شبکه آبیاری دز (مطالعه موردی کانال های سبیلی و E4)

بررسی و شناخت مدیریتهای مختلف و عملکرد آنها، مهم ترین عامل برای ارزیابی، بهبود شرایط نامطلوب و نهایتا افزایش راندمان آبیاری است. در این راستا برای دستیابی به اهداف مذکور، میزان تلفات آب در شبکه آبیاری دز با استفاده از جریان ورودی و خروجی مورد مطالعه قرار گرفت. با اندازه گیریهای صحرایی جریان ورودی و خروجی، تلفات آب در دو کانال E4 و سبیلی بررسی شد. در کانال اصلی انتقال با توجه به مسیر کانال یک تا دو بازه و در کانالهای فرعی انتقال نیز دو تا سه بازه اندازه گیری انتخاب شد. نتایج نشان داد که متوسط راندمان انتقال در کانالهای اصلی و فرعی سبیلی 2/65 و E4 ، 8/56 درصد میباشند. بیشترین سهم تلفات آب، به شکستگیهای بدنه کانال ناشی از شرایط نامناسب درزهای انبساط، نشت از سازه های تحویل آب، رشد علفهای هرز و بخشی از آن نیز مربوط به تلفات اجتناب ناپذیر تبخیر سطحی است. بطور متوسط راندمان انتقال در کانالهای اصلی و فرعی انتخابی) سبیلی و E4) حدود 61 درصد میباشد، یعنی حدود 39 درصد تلفات نشت و تبخیر در این کانالها وجود داشته که سهم متوسط تلفات تبخیر حدود 9/2 درصد و تلفات نشت حدود 1/36 درصد میباشد و این بدان معناست که بیش از 92 درصد تلفات در نتیجه اهم تلفات در کانالهای انتخابی مربوط به تلفات نشت از جداره و بدنه کانال میباشد. مقایسه آماری بین مقادیر برآورد شده نشان داد که اختالف راندمانهای انتقال در کانالهای اصلی و فرعی، میانگین آنها و تلفات نشت و تبخیر در دو کانال سبیلی و E4 در سطح 1% معنی دار است و این نتایج حاکی از آن است که کانال E4 به علت قدمت بیشتر دارای تلفات بیشتری میباشد. منشا و دلیل اصلی این اختالف عمر بیشتر بهرهبرداری و قدمت کانال E4 است. بنابراین بایستی به تعمیر اساسی و بازسازی کانال و بازنگری در روش های بهرهبرداری پرداخت. با توجه به نتایج بدست آمده، برای افزایش راندمان آبیاری و کاهش تلفات آب، راهکارهایی از قبیل: پوشش و تعمیر و بازسازی قسمتهای تخریبی کانالها، استفاده از ظرفیت کامل شبکه موجود، کالیبره و اصلاح سازه های اندازه گیری موجود در شبکه، از بین بردن گیاهان کناره های کانال، آموزش زارعین و بهره برداری شبانه روزی از شبکه، تغییر نحوه آرایش شبکه و بهره برداری از آن، اجرای برنامه های پایشی و بازبینی های دورهای و تغییر و اصالح مقاطع مقاطع کانالها پیشنهاد میشود.