کیفیت سنجی آموزش مجازی در دوره همه گیری کرونا از منظر استادان و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی

تاکید بر آموزش مجازی در آموزش عالی پدیده ای نوظهور نیست و همواره به عنوان یک محیط آموزش کمکی در کنار آموزش مجازی مطرح بوده است؛ اما با وقوع ناگهانی همه گیری کرونا، نظام آموزش عالی غافل گیرانه به آن پناه برد. اگرچه پیش از این نیز کیفیت این محیط آموزشی پیوسته مورد سنجش قرار گرفته است ولی سوال اصلی این است که آیا آن چه در پیش از دوران کرونا در خصوص کیفیت آموزش مجازی و قابلیت های آن گفته شد در این دوران که تنها محیط آموزش و یادگیری بوده است نیز صادق است. از این رو، هدف از انجام این تحقیق بررسی کیفیت آموزش مجازی ارایه شده در دانشگاه فرهنگیان در دوران همه گیری کرونا با تاکید بر سنجش نگرش استادان و دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی بود.

در این تحقیق، از روش آمیخته کمی-کیفی ترتیبی استفاده شد. به منظور گردآوری داده های کمی، دو پرسش نامه جداگانه برای استادان و دانشجویان استفاده شد که به ترتیب حاوی 15 و 19 سوال بود که نگرش آنان را براساس یک مقیاس لیکرت پنج گزینه ای اندازه می گرفت.  نسخه اصلی پرسش نامه ویژه استادان توسط دیلون و مک لین [39] ساخته شده است و پرسش نامه وطن پرست و همکاران [40] نیز برای دانشجویان استفاده شد. در این تحقیق جامعه آماری مشتمل بر713 دانشجو و 89 استاد شاغل در دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی بود. شرکت کنندگان این پژوهش با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. این پرسش نامه ها در میان 317 دانشجو و 36 استاد از گروه های آموزشی آموزش ابتدایی، مشاوره، آموزش کودکان استثنایی، تربیت بدنی، آموزش زبان انگلیسی و ادبیات فارسی، الهیات و فناوری اطلاعات توزیع شدند. پس از گردآوری داده ها از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه برای تحلیل داده ها استفاده شد. علاوه بر این، برای گردآوری داده های کیفی، پرسش های مصاحبه بر مبنای نتایج تحلیل داده های کمی طراحی شد و سپس مصاحبه با 22 تن (14 خانم و 8 آقا) از دانشجویان و 12 تن (6 آقا و 6 خانم) از استادان داوطلب در شرکت در مصاحبه از گروه های آموزشی فوق الذکر انجام شد. پس از ضبط جلسات مصاحبه و پیاده سازی آن، مرحله کدگذاری و دسته بندی آن ها انجام شد.

نتایج حاکی از این بود که استادان رشته های مختلف آموزشی از نگرش مثبت و رضایت بالایی از آموزش مجازی در این دوران برخوردار بودند و تفاوتی بین استادان گروه های آموزشی مختلف از این نظر وجود نداشت. درحالی که، نتایج گویای این واقعیت بود که دانشجویان عموما از نگرشی منفی و رضایت اندک نسبت به آموزش مجازی برخوردار بودند و تفاوت معناداری بین نگرش آنان با توجه به رشته تحصیلی شان وجود داشت. برای کشف علل تاثیرگذار بر بروز این نتایج، محققان تصمیم به انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته گرفتند. پس از تحلیل محتوای داده های کیفی حاصل از مصاحبه با استادان و دانشجویان با اتکا بر روش تحلیل محتوای کیفی هدایت شده، مشخص شد که عوامل مربوط به محیط آموزش مجازی و چندرسانه ای و نیز یادگیری مشارکتی در شکل گیری نگرش استادان و دانشجویان مهم است. به همین ترتیب، علاوه بر این عوامل، عامل سوم که مربوط به یادگیری مستقل است در شکل گ یری نگرش و میزان رضایت مندی آنان از آموزش نقش ایفا می کرد.

این تحقیق نشان داد که استادان و دانشجویان تا چه اندازه می توانند نظرات متفاوتی داشته باشند. در حالی که استادان شرکت کننده در این تحقیق نگرش مثبت نسبت به آموزش مجازی در دانشگاه فرهنگیان داشتند، دانشجویان در مجموع نگرشی منفی به آن در دوره همه گیری کرونا  نشان دادند. بر اساس یافته های این پژوهش از داده های کیفی، ابزارهای آموزش چندرسانه ای و استفاده ناکافی از آموزش گروهی و مشارکتی از نقاط ضعف و علل اصلی نگرش منفی و نارضایتی نسبی دانشجویان بوده است و نیز طراحی محتوا و مطالب درسی و عدم تشویق دانشجویان بر یادگیری مستقل نیز از دیگر علل این نارضایتی بود. بنا بر نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود که برای اجرای بهینه آموزش مجازی استادان علاوه بر دانش و مهارت، باید از نگرش مثبتی برخوردار باشند و با قاطعیت این نگرش را به دانشجویان منتقل کنند.