تحلیل رابطه صفات الاهی با ذات باری در دیدگاه کلامی شیخ مفید

کمتر مسیله ای در تاریخ تفکر بشری به اندازه شناخت خدا و صفاتش، بشر را به اندیشه واداشته است؛ پاسخ به این مسیله همواره یکی از کوشش های جدی متفکران هر عصری بوده است. در تفکر کلامی امامیه، اندیشه شیخ مفید، که از تاثیرگذارترین و پایدارترین اندیشه ها در حوزه کلام است و تحولات فکری عمیقی را پس از خود سبب شده است، امتیازات ویژه ای در پاسخ به این مسیله دارد. در این نوشتار می کوشیم با رجوع به تفکر کلامی شیخ مفید در جغرافیای فکری شیعه، مبانی این اندیشمند را در مهم ترین مسیله از مسایل بحث صفات الاهی، یعنی «تحلیل نحوه رابطه اسماء و صفات الاهی با ذات باری» بررسی کنیم. پس از بررسی برخی از دیدگاه های متکلمان مسلمان در این بحث، همچون «زیادت»، «نیابت» و «نظریه احوال» و نیز تحلیل آرای موافقان و مخالفان دیدگاه امامیه، یعنی «عینیت ذات و صفات»، می کوشیم با توجه به مبانی مستخرج از آرای این متفکر در مسیله پیش گفته، فقدان تعارض در عبارات شیخ مفید در اثبات اصل عینیت را نشان دهیم و بر امتیاز توحیدی تفکر شیعی به منزله مبنای این دیدگاه و نیز یافته نهایی این پژوهش، که وجه جامع میان متکلمان امامی پس از ایشان است، تاکید کنیم.