مطالعه تطبیقی شیوه های ارائه جزئیات در بافت متنی تجارب عرفانی صوفیه در متون مکتب کشف و شهود «برمبنای فرانقش اندیشگانی»

این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به مطالعه تطبیقی شیوه های ارایه جزییات در بافت متنی تجارب عرفانی صوفیه در متون منتخب دوره کشف و شهود پرداخته است. هر یک از صوفیه در جایگاه «تجربه گر» تحت تاثیر غلبه یکی از نقش های زبان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به بازنمایی تجارب عرفانی خود در حالات مختلفی اعم از بیداری، خواب و حالتی بین خواب و بیداری پرداخته اند. «جزییات یا عناصر پیرامونی» به عنوان یکی از ارکان فرعی جمله، نقش بارزی در زمینه انتقال اندیشه نویسنده به مخاطب، ترسیم فضای تجارب و همراه ساختن مخاطب با جریان روایت بر عهده دارند. اغلب این تجارب بر مبنای درخواست گروهی از مریدان از بزرگان تصوف به نگارش درآمده اند. بنابراین به نظر می رسد در فرآیند نگارش این تجارب آنچه در مرتبه نخست اهمیت دارد، «دیدگاه مخاطب نسبت به متن» است؛ در مراتب بعد نیز عواملی مانند «محتوا و مراحل تجارب» و «زاویه دید روایت» در شیوه کاربرد این عناصر بطور کامل تاثیرگذار هستند. روش نویسندگان در شیوه ارایه جزییات، بر چگونگی کاربرد فرآیندهای زبانی در جریان روایت تجارب عرفانی تاثیری مستقیم دارد؛ به این معنا که برخی از فرآیندها ظرفیت بیشتری برای بیان جزییات دارند. فرآیندهای مادی و ذهنی در مقایسه با فرآیندهای رابطه ای امکان بیشتری را برای مطرح کردن جزییات رویدادها در اختیار نویسنده قرار می دهند. در بافت متنی متون عرفانی دوره کشف و شهود، در میان نقش های زبان، «نقش ترغیبی» و «نقش ارجاعی» مهمترین عوامل تعیین کننده در شیوه بازنمایی تجارب عرفانی و ارایه جزییات آن ها به شمار می روند.