حق طلاق در بررسی نکاح‏نامه منحصر به فردی از دوره محمدعلی شاه

نکاح نامه ها از منابع مهم درباره اوضاع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ادوار مختلف به شمار می آیند. افزون بر آن با توجه به قلت منابع مکتوب درباره حیات اجتماعی و اقتصادی زنان، می توانند بخشی از زوایای پنهان زیست زن ایرانی را مشخص کنند. اهمیت این موضوع با امکان کمتر مداخله زنان در امور حقوقی و شرعی، محسوس تر است. لذا، نکاح نامه ها، در بازنمایی خواسته زوجه طی شروط ضمن عقد، از معدود مدارکی هستند که مطالبات زنان متناسب با خاستگاه اجتماعی شان را نشان می دهند و موجب وجود شروط ضمن عقد متنوع و گوناگونی شده است. مقاله حاضر با بررسی شروط ضمن عقد نکاح نامه ای استثنایی از دوره محمدعلی شاه قاجار، موضوع حق طلاق به زوجه را مبنای پژوهش قرار داده است. نوع مهریه و نحوه جاری شدن آن در نکاح نامه، از نظر اجتماعی و حقوقی قابل تامل است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و بر اساس مطالعات اسنادی است که به شیوه توصیفی- تحلیلی، نکاح نامه مورد پژوهش واکاوی و بررسی خواهد شد. نتیجه پژوهش موید این است که علی رغم تسلط سنت ها و قوانین عرفی که حقوق زنان را محدود می کرد، با توجه به لزوم تنظیم نکاح نامه، زنان ذیل شروط ضمن عقد، بخش هایی از حقوق خود را که بیم داشتند یا از دست دهند و یا برای آتیه پیش بینی هایی می کردند گنجاندند. محتوای نکاح نامه کنونی نیز که با تفاهم زوج و زوجه، ازدواج را فرصتی برای اعتلای اخلاقی دو طرف قلمداد کرده، نمونه نادری که تا پیش از این تاریخ در هیچ یک از نکاح نامه های موجود چنین شرط و توافقی دیده نشده است.