معرفی نسخ خطی خلاصه الحقایق نجیب ‏الدین رضا تبریزی اصفهانی

متون ادبی هر دوره منبع مهمی برای آگاهی از وضعیت مذهبی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی آن روزگار و هم چون آیینه ‏ای است که احوال روزگار و ابنای آن را به درستی نشان می‏دهد، یکی از این متون، مثنوی "خلاصهالحقایق" از عارف قرن یازدهم (ه.ق) نجیب ‏الدین رضاتبریزی اصفهانی (1690-1637ه.ق) قطب سی ‏ام سلسله ‏ی ذهبیه است که3500 بیت دارد و در سال1100 (ه.ق) سروده شده و مشتمل بر مسایل عرفانی، مبانی تصوف و آداب سیر و سلوک است، با این حال شاعر کوشیده تا با استفاده ‏ از آرایه ‏های ادبی کتاب را از یک متن صرفا آموزشی و تعلیمی بیرون بیاورد و اصطلاحات پیچیده ‏ی عرفانی و کلامی را با زبانی نمادین، در قالب تمثیل بیان کند. از مثنوی "خلاصهالحقایق" پنج نسخه ‏ی خطی به دست آمده است، پیش از این هم میرزا احمد اردبیلی از اقطاب ذهبیه این مثنوی را در سال 1338 (ه.ق) و در ضمن کتاب " کفایهالمومنین و اوصاف ‏المقربین" از روی یک نسخه ‏ی خطی با چاپ سربی منتشر کرده است. روش این پژوهش، توصیفی تحلیلی با شیوه ‏ی اسنادی و کتاب ‏خانه ‏ای است. در هنگام تصحیح، کهن ‏ترین نسخه که در زمان خود شاعر کتابت شده و نسبت به دیگران لغزش ‏های املایی و نگارشی کمتری دارد؛ به عنوان نسخه ‏ی اساس برگزیده شده، ضمن مطابقت با نسخه ‏های دیگر اختلاف ‏ ‏ نسخ هم ضبط شده است. در میان نسخ خطی غلط ‏های املایی چندی وجود دارد که گاهی در تمام نسخ و گاه فقط در چند نسخه دیده می ‏شود. خود شاعر نیز در شماری از بیت ‏ها دچار لغزش ‏هایی در قافیه شده است.