معرفی و بررسی نسخه خطی «زلال الصفا فی احوال المصطفی» اثر کارتانی (منبعی کهن در سیره نبوی)

کتاب زلال الصفا فی احوال المصطفی یکی از منابع تاریخی- ادبی است که در میانه ی سالهای 697 و 702 هجری قمری، به دست یکی از ادیبان آن روزگار به نام ابوالفتح محمد بن احمد بن ابوبکر الکارتانی نگارش یافته است. اطلاعات زیادی از وی به جز در یک یا دو منبع در دسترس نیست. این کتاب با الهام از کتاب تاریخی المنتظم فی تاریخ الامم والملوک ابن جوزی و به درخواست یکی از امیران خاندان اسحاق وند گیلان به نام ابونصر دباج بن فیلشاه نگاشته شده است. کتاب در واقع سال شمار تاریخی قبل و بعد از میلاد پیامبر اکرم (ص) تا زمان رحلت آن حضرت و حوادث دوران نبوت است. مولف علاوه بر آشنایی با اشعار شاعران عرب زبان چون ابوالعلاء معری، ابوطیب المتنبی و ابوتمام به اشعار شاعران دیگر چون، انوری، مسعود سلمان،سعدی، نظامی، صابر ترمذی، ظهیر فاریابی، غزلیات مولانا، سنایی آشنا بوده است و این نکته را با بررسی ابیات موجود در متن می توان پی برد. استفاده زیاد از آیات قرآن در اثنای متن و همچنین بهره گیری از اشعار فارسی و عربی در میان مطالب و هماهنگ با متن، هرچند که در متن کتاب المنتظم هم شاهد آیاتی از قرآن و اشعاری از شاعران مختلف هستیم، از ویژگی های برجسته این کتاب است. با این همه اصلی ترین تفاوت کتاب با منابع معاصر و قبل از خود، به کارگرفتن سجع به عنوان شاخصه اصلی سبکی و نیز تصاویر شاعرانه است.