امیرکبیر و سنت گرایی بازتابی

هدف مقاله بررسی امکان کاربردی مفهوم "سنتگرایی بازتابی" با مطالعه تجربی زندگی سیاسی امیرکبیر صدراعظم ایران اواسط قرن نوزدهم است. سنتگرایی بازتابی واکنش سنت در برخورد با مدرنیسم غربی است. روش تحقیق کتابخانه ای و با استفاده از اسناد تاریخی انجام شد. ناصرالدین قاجار (1848-1896) پس از مرگ پدرش محمدشاه پادشاه ایران شد. محمدشاه مخالف اقدامات پدرش عباس میرزا برای اصلاح قشون و دیوانسالاری با سرمشق گرفتن از غرب بود. او یکی از نخستین صاحب منصبان ایرانی بود که محرک حرکت ضد اصلاحات در نیمه اول قرن نوزدهم شد. ناصرالدینشاه فرزند او بار دیگر سیاست پدر را تغییر و پیرو پدربزرگش عباس میرزا شد. او با نصب امیرکبیر، شخصیت اصلاح طلب ایرانی اواسط قرن نوزدهم، به صدراعظمی این تمایل را آشکار کرد. اقدامات امیرکبیر با مخالفت بخشی از دربار، اشراف و روحانیون روبه رو شد و امیرکبیر برکنار و به قتل رسید. نصب و عزل امیرکبیر نقطه عطفی در تاریخ ایران است، چراکه در دوره صدارت او تعارض بین دو جریان اصلاح طلب با الگوی غربی و ضد اصلاحات با جهت گیری داخلی علنی شد. یافته های پژوهش نشان میدهد که جنبش ضد اصلاحات برخلاف حرکت اصلاحی منشا داخلی داشت و به نهضت اجتماعی تحول یافت.