نشریه مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه شناسی
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 20، تابستان 1401)

هدف مقاله بررسی امکان کاربردی مفهوم "سنتگرایی بازتابی" با مطالعه تجربی زندگی سیاسی امیرکبیر صدراعظم ایران اواسط قرن نوزدهم است. سنتگرایی بازتابی واکنش سنت در برخورد با مدرنیسم غربی است. روش تحقیق کتابخانه ای و با استفاده از اسناد تاریخی انجام شد. ناصرالدین قاجار (1848-1896) پس از مرگ پدرش محمدشاه پادشاه ایران شد. محمدشاه مخالف اقدامات پدرش عباس میرزا برای اصلاح قشون و دیوانسالاری با سرمشق گرفتن از غرب بود. او یکی از نخستین صاحب منصبان ایرانی بود که محرک حرکت ضد اصلاحات در نیمه اول قرن نوزدهم شد. ناصرالدینشاه فرزند او بار دیگر سیاست پدر را تغییر و پیرو پدربزرگش عباس میرزا شد. او با نصب امیرکبیر، شخصیت اصلاح طلب ایرانی اواسط قرن نوزدهم، به صدراعظمی این تمایل را آشکار کرد. اقدامات امیرکبیر با مخالفت بخشی از دربار، اشراف و روحانیون روبه رو شد و امیرکبیر برکنار و به قتل رسید. نصب و عزل امیرکبیر نقطه عطفی در تاریخ ایران است، چراکه در دوره صدارت او تعارض بین دو جریان اصلاح طلب با الگوی غربی و ضد اصلاحات با جهت گیری داخلی علنی شد. یافته های پژوهش نشان میدهد که جنبش ضد اصلاحات برخلاف حرکت اصلاحی منشا داخلی داشت و به نهضت اجتماعی تحول یافت.

مساجد مهمترین مرکز دینی و آموزشی و کانون عبادت، نیایش و تربیت دینی هستند که در جامعه کارکردهای مهمی دارند. یکی از مهمترین کارکردهای مساجد در دنیای پیچیده امروز، نقش آنها در تربیت دینی کودکان و نوجوانان است. مساجد میتوانند شخصیت افراد را براساس آموزه های دینی بارور ساخته و به عدالت خواهی و خداجویی در وجود انسانها عمق ببخشند و تاثیر آسیبهای اجتماعی را در زندگی افراد به حداقل برسانند. بنابراین شایسته است که والدین از همان اوان کودکی فرزندان خود را به انس با مسجد سوق دهند. نویسندگان در این مقاله سعی کردهاند با استفاده از منابع کتابخانه ای و منابع دست اول، به شکل مروری بر اهمیت مساجد و نقش بیبدیل آنها در تربیت، نظریه های انگیزشی مرتبط و نقش والدین در جذب فرزندانشان به مساجد اشاره نمایند. تا بدین ترتیب اطلاعات عینیتر و کاربردیتر به مخاطبان ارایه شود. مطالب ارایه شده در این مقاله میتواند ایده های پژوهشی را در این راستا برای پژوهشگران فراهم نماید.

امروزه ترویج کشاورزی به عنوان یک نظام آموزش غیررسمی که قصد دارد سطح زندگی روستاییان را بهبود ببخشد با چالشهای مهم روستایی از جمله وجود فقر در روستاها مواجه است. مساله فقر و به ویژه فقر فاحش روستایی از جمله مسایل مهم اجتماعی است که همواره نظراندیشمندان اجتماعی را به خود جلب کرده است. رابطه بین فقر و زندگی روستایی، رابطه ای با ضریب همبستگی بالا و مثبت بیان شده است. به طوریکه حتی برخی کشورها بطور غیرمستقیم، فقرا و محرومان را به عنوان افرادی روستایی تعریف نموده اند. پدیده فقر، مشکلات اجتماعی و اقتصادی را در ابعاد گوناگون به بار میآورد. این پدیده از توسعه نیافتگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ناشی میشود و در روستاها ناکامی برنامه های توسعه کشاورزی این امر را موجب شده و میشود. کشاورزی بخش مهمی در توسعه اقتصادی و فقرزدایی در بسیاری از کشورهاست. یکی از عمدهترین دلایل عدم توفیق استراتژیهای توسعه کشاورزی، عدم تشخیص اهمیت ترویج و سازه های نهادی و انسانی در توسعه هماهنگ جوامع روستایی بوده است. در این مقاله به بررسی نقش ترویج و آموزش کشاورزی در کاهش فقر روستایی پرداخته شد و در این راستا، برای گردآوری اطلاعات از منابع مکتوب و اینترنتی و اسناد موجود علمی پژوهشی استفاده و مقاله به روش تحلیلی مروری تدوین شده است

تحقیق پیش رو نگاهی به آخرین وضعیت طلاق در استان تهران و شهرهای آن دارد، موضوعی که ضرورت پرداختن به آن را میباید درروندرو به رشد طلاق درپایتخت به ویژه دردهه اخیر دانست. طلاق همچنان از مهمترین آسیبهای اجتماعی کشور است وبه روزرسانی شناختها دراین رابطه میتواند زمینه مناسبی را برای درک بهتر ابعاد مساله و تصحیح برداشتها و باورهای قالبی از آن فراهم کرده و به ارتقای فرهنگ جامعه و سالم سازی محیط به ویژه پیشگیری از پیامدهای طلاق یاری رساند. نوع پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی وروش تحقیق نیزروش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. علت اصلی در انتخاب این روش وجود شرایط اپیدمیک بیماری کرونا و دشواری انجام پیمایش در میان افراد جامعه طی یکی دوسال اخیر بوده است. بررسی داده های سالنامه های آماری 89 -1283نشان میدهند میزان عمومی طلاق در استان تهران به طور جدی بالاتر از میانگین کشوری است. اکثر طلاقهای این استان درفصل تابستان به ویژه مرداد ماه رخ میدهند. دیگر آنکه کمترین میزان طلاق در فصل بهار، به ویژه فروردین ماه صورت گرفته ونقطه اوج طلاقها هم برای مردان و هم زنان در سنین 24 تا 20 سالگی قابل ملاحظه است. به علاوه، حجم باالیی از طلاق در زن و شوهرهای هم سن و یا با یکی دو سال تفاوت سنی به نفع شوهر صورت گرفته است. پس از این گروه، میزان طلاق در زن وشوهرهایی که بیش از 10 سال سابقه زندگی زناشویی داشتهاند نیزحجم قابل توجهی را تشکیل میدهد، واقعیتی که شایسته تامل و تحقیقات موشکافانه تری در آینده خواهد بود.

سرمایه اجتماعی مهمترین نوع سرمایه است که دیگر سرمایه ها در پرتو آن نمود و معنی مییابند این نوع سرمایه است که باعث اتحاد و انسجام میان افراد و جوامع انسانی گشته و آنها را برای رسیدن به پیشدرفت و توسعه و استفاده از سایر سرمایه ها مهیا میگرداند از این رو سرمایه اجتماعی، یکی از مهمترین شاخصه های رشد و توسعه هر جامعه ای به شمار میآید. از این رو موضوع سرمایه اجتماعی به عنوان یک اصل اساسی برای نیل به توسعه پایدار محسوب شده و حکومتها و دولتمردانی موفق قلمداد میشوند که بتوانند با اتخاذ سیاستهای لازم و ارایه راهکارهای مناسب در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمایه اجتماعی بیشتر نایل شوند. از آن جا که جوانان و نوجوانان، فرصت بی بدیل زندگی و سرآغاز استحکام شخصیت و ظهور و بروز استعدادهای انسانی است و همینطور این قشر از جامعه از اصلی ترین مولفه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع به شمار می رود و نقش حیاتی و موثری را در رشد و پیشرفت یک کشور ایفا می کند جوامعی که این منبع سرشار انسانی و سرمایه اجتماعی را در اختیار دارند باید آینده ای امید بخش را پیش روی خود ترسیم نمایند. فلذا ضرورت دارد که مفهوم سرمایه اجتماعی و همینطور راه های افزایش آن در بین جوانان و نوجوانان بررسی شود نتایج نشان داد از جمله عوامل افزایش دهنده سرمایه اجتماعی خانواده، دوستان و نزدیکان؛ همینطور کیفیت زندگی، تسهیلگری کنشهای اجتماعی و رفع تمامی موانع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی؛ مردم دارو عدالت گری دولتها و حکومتها و... میباشد

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه درگیری تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی با ویژگی های شخصیتی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران بوده است. روش تحقیق مورد استفاده از نوع توصیفی، همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران در سال 96-1397 به تعداد 900 نفر بود. نمونه آماری تحقیق تعداد 270 نفر می باشند که با توجه به جدول کرجسی و مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند؛ که از این تعداد 150نفر پسر و 120 نفر دختر تشکیل می دهد. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد استفاده شده است. در این پژوهش برای سنجش متغیرهای پژوهش از پرسشنامه های استاندارد استفاده شد. در این پژوهش برای سنجش متغیر های پژوهش از پرسشنامه های استاندارد استفاده شد. برای سنجش خودکار آمدی تحصیلی از پرسشنامه استاندارد خودکار آمدی تحصیلی از پرسشنامه استاندارد (میگلی و همکاران، 2000)و برای سنجش درگیری تحصیلی از پرسشنامه استاندارد (ریو تیسنگ، 2011) و برای سنجش ویژگی شخصیتی از پرسشنامه استاندارد ویژگی شخصیتی FFI – NEO استفاده شد. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره با استفاده از نرم افزار SPSS40 استفاده شد. نتایج فرضیه اصلی نشان داد که بین درگیری تحصیلی و خود کارآمدی تحصیلی با ویژگی های شخصیتی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران رابطه معناداری وجود دارد. ونتایج فرضیات فرعی نشان داد که بین درگیری تحصیلی با ویژگی های شخصیتی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران رابطه معناداری وجود دارد؛ و بین خود کارآمدی تحصیلی با ویژگی های شخصیتی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران رابطه معناداری وجود دارد.

دیابت نوع دو یکی از شایعترین بیماریهای مزمن است که محدودیتهای زیادی برای بیماران و خانواده های آنان ایجاد میکند. لذا بسیاری از درمانگران به بهبود ویژگیهای روانشناختی این افراد توجه کرده اند. پژوهش حاضر با هدف مقایسه ویژگیهای شخصیتی و میزان پرخاشگری و استرس زنان مبتلا به دیابت نوع دو، و زنان غیر مبتلا انجام شد. این پژوهش از نوع توصیفی و به لحاظ روش از نوع علی - مقایسه ای است. جامعه ی آماری پژوهش حاضر شامل کلیه زنان مبتلا به دیابت نوع دو، و کلیه زنان غیر مبتلای مراجعه کننده به مرکز بهداشت شهر خرم آباد در سال 1377 میباشد. در مجموع 100 نفر از این افراد(50 نفر مبتلا به دیابت و 50 نفر غیر مبتلا)به روش نمونه گیری تمام سرشماری انتخاب شدند. ویژگیهای شخصیتی این افراد توسط آزمون FFI-NEO(1780 ،)پرخاشگری AGQ(1781 ،)و استرس هری(2000) موردسنجش و توسط نرم افزار SPSS23 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.

هویت در معنای لغوی یعنی حقیقت و ماهیت چیزی؛ هویت، پاسخ به سوال چه کسی بودن و چگونه بودن است. اما در تعریف هویت میتوان گفت که مجموعه خصوصیات و مشخصات اساسی اجتماعی، دینی، روانی، فرهنگی، فلسفی، زیستی و تاریخی همسان که به رسایی و روایی بر ماهیت گروه، به معنای همانندی اعضای آن با یکدیگر دخالت کند و آنها را در یک ظرف مکانی و زمانی معین به طور مشخص، قابل قبول و آگاهانه از سایر گروه ها و افراد متمایز سازد، هویت نام دارد. در همین راستا میدانیم که انقلاب اسلامی مردم ایران دارای اصول و مبانی مشخصی است که باید تحت عنوان هویت- ملی، هویت دینی و هویت انسانی برای مردم به ویژه جوانان کشور تبیین و تعلیم گردد. تعلیم این مباحث از وظایف اصلی و راهبردی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران ذیل سند تحول بنیادین در دو بخش آموزش رسمی و غیر رسمی است که باید در آموزش چندساحتی شکل گیرد. در این پژوهش تلاش شده است که نقش دستگاه تعلیم و تربیت کشور را در آموزش و تبیین هویت ملی، هویت دینی و هویت انسانی جوانان دهه 05 و 05 که نسلهای سوم و چهارم انقلاب اسلامی هستند را در دوره 12 ساله تحصیلی در 2 بخش آموزش رسمی و غیر رسمی بررسی کنیم و بدنبال پاسخ به این سوال هستیم که آموزش و پرورش چه نقشی در تعلیم هویتملی، هویتدینی و هویت انسانی به دانش آموزان دارد؟.