بررسی الگوهای کالبدی تقویت کننده تعامل مطلوب میان ساکنین خانه (نمونه موردی؛ خانه های بافت میانی کرمانشاه)

پژوهش حاضر به بررسی عوامل کالبدی موثر بر تقویت تعامل مطلوب میان ساکنین خانه می پردازد. «تعامل مطلوب» به معنای ارتباطی است که حد آن توسط فرد قابل تنظیم باشد. از این رو با دو نیاز روانی مهم در انسان یعنی نیاز به ارتباط با دیگران و نیاز به انتخابگری نسبت دارد. خانه باید بتواند شرایط برقراری ارتباط غیر اجباری را میان ساکنینش فراهم نماید. بر این مبنا سوال این است که «کدام الگوهای کالبدی در خانه می توانند شرایط برقراری تعامل مطلوب میان ساکنین را بهتر محقق کنند؟» از آنجا که یافتن پاسخ این سوال نیازمند مطالعه همزمان رفتار و فضاست، نیاز است بعضی  خانه هایی که زندگی در آنها جریان دارد برای بررسی انتخاب شوند. مصداق ها، از میان خانه های بافت میانی شهر کرمانشاه انتخاب شده است. زیرا این خانه ها هنوز محل زندگی خانواده ها هستند و با داشتن حیاط، از تنوع فضایی مناسبی برخوردارند.

در این صورت سوال این است که «کدام الگوهای کالبدی در خانه های بافت میانی شهر کرمانشاه، در جهت تقویت تعامل مطلوب میان ساکنین عمل می کنند؟»  هدف تحقیق؛ آن است که با استخراج کلیت های کالبدی که با یکی از وجوه کیفیت بخش خانه نسبت دارد، الگوهایی برای طراحی بهتر خانه به دست آید.

ترکیبی از نمونه موردی و کیفی است. ابتدا سه محله از محله های بافت میانی کرمانشاه انتخاب شده، سپس به اقتضای وسعت هر محله، تعداد سه یا چهار خانه به شکل تصادفی برای مطالعه میدانی انتخاب گردیده است. شیوه جمع آوری داده ها از مصادیق، کیفی و ترکیبی از مصاحبه عمیق با ساکنین، مشاهده رفتار ها و برداشت کروکی هایی از فضا هاست. تحلیل داده ها به روش کیفی انجام شده است.

در همه خانه های مذکور حداقل سه نوع فضا وجود دارد که به ترتیب برای پناه بردن به تنهایی، در جمع بودن و تجربه تنهایی در کنار جمع، توسط ساکنین استفاده می شود. الگوهای کارآمد در این خانه ها به سلسله مراتب فضاهای خانه، سازماندهی پر و خالی، تنوع فضاها، همنشینی فضاها، لبه ها و مرزها و اجزاء درونی فضاها مربوط می شود. در کل هر قدر در یک خانه فضاهای نیمه خصوصی بیشتری به شکل حایل برای فضاهای خصوصی عمل کرده و در عین حال فضاهای جمعی را در بر گرفته و به آنها اشراف داشته باشند، در آن خانه امکان تجربه تعامل مطلوب برای ساکنین بهتر فراهم می شود.