تبیین راهبردهای طراحی معماری خانه سالمندان از منظر رضایتمندی نمونه موردی: خانه های سالمندان («آتا»، «مرحمت» و «آفتاب») اردبیل

علیرغم تاکید منابع دینی به حفظ احترام سالمندان، افزایش جمعیت سالمندان، نیاز سالمندان به مراقبت و نگهداری، مشکلات اقتصادی خانواده، کوچکی مسکن، اهمیت وجود فضاهای باکیفیت و رضایت بخش برای تامین سلامت روان جمعیت سالمند را ضروری ساخته است. اگرچه وجود خانه های سالمند در جامعه ای با فرهنگ غنی اسلامی امری پسندیده نیست، با اینحال، عدم انطباق فضای خانه های سالمندان با روحیات و خصوصیات فردی سالمندان، تاثیر نامطلوب جدایی از خانواده و احساس یاس و ناامیدی را شدت خواهد بخشید که تلاش برای ترک مکان، احساس عدم تعلق، بی هویتی، انزوا و فردگرایی از عواقب نارضایتی از مکان است. از این رو مطالعه عوامل مختلف فردی و محیطی اثرگذار بر رضایتمندی سالمندان نیازمند فهم و بررسی بیشتری است.

آیا تفاوت معنی داری میان خصوصیات فردی به لحاظ رضایتمندی و کیفیت فضایی وجود دارد؟، عوامل کیفیت فضایی موثر بر تحقق رضایتمندی چیست؟ و میزان اثرگذاری ابعاد و شاخص های فضایی بر رضایتمندی چقدر است؟

توجه به پایداری اجتماعی و نقش سالمندان در انتقال تجارب، بقای فرهنگی و اخلاقی جامعه هدف آرمانی و دستیابی به معیارهای فضاهای سالمندپذیر هدف کلان و شناسایی خصوصیات عینی-ذهنی کیفیت های فضایی و ویژگی های فردی موثر بر رضایتمندی و تببین راهبردهای طراحی در خلق فضاهای خانه های سالمندان هدف عملیاتی تحقیق حاضر است.

پژوهش، از نوع توصیفی-همبستگی است که با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای عوامل کیفیت فضایی در چهار بعد فعالیت_کالبد، آسایش_خیال، اجتماع پذیری و دسترسی_ارتباط به عنوان متغیر مستقل و عوامل فردی به عنوان متغیر مداخله گر و معیارهای رضایتمندی به عنوان متغیر وابسته استخراج و با توجه به مدل پیشنهادی به طراحی پرسشنامه براساس طیف 5 گزینه ای لیکرت اقدام گردید. برای تحلیل داده های حاصل از ابزار مشاهده و پرسشنامه از نرم افزار SPSS26 و از آزمونهای همبستگی و رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است.

یافته ها نشان می دهد، دو ویژگی فردی جنسیت و تحصیلات اختلاف معنی داری بر رضایتمندی دارند و بین عوامل کیفیت فضایی و رضایتمندی همبستگی قوی برقرار است، در این میان، دو بعد آسایش-خیال و فعالیت-کالبد به ترتیب با ضرایب 767/0 و 740/0، بیشترین تاثیر مستقیم را در رضایتمندی از سرای سالمندان داشته اند، از طرفی وجود اثرات غیرمستقیم اهمیت ابعاد عینی-ذهنی کیفی فضا را نشان می دهد که بیشترین میزان اثرات غیرمستقیم را دو بعد دسترسی-ارتباط و فعالیت-کالبد به خود اختصاص داده اند. همچنین، سه شاخص شخصی سازی فضایی، پیاده روی و ورزش و آسایش دارای بالاترین تاثیر بر میزان رضایت سالمندان می باشند. در انتها، نتیجه گیری تحقیق در قالب راهبردهای طراحی معماری ارایه شده است.