بعد زیباشناختی: فانتزی، میل و واقعیت (تاملی در زیبایی شناسی مارکوزه)

مارکوزه در جامعه شناسی هنر خود سعی دارد پاسخی نظری برای فرضیه فراتاریخی فروید مبنی بر امتناع منطقی شکل گیری یک تمدن نا-سرکوبگر، فراهم سازد؛ فرضیه ای که بنا به آن استیلای اصل واقعیت بر ساحت کلی میل، تقدیری لایتغیر در فراشدهای تمدنی ست. مارکوزه اما می کوشد نشان دهد نسبت آنتاگونیستی میان میل و واقعیت، نه امری محتوم بلکه صرفا یک موقعیت تاریخی قابل تغییر است. او با نسبی-تاریخی کردن مفروضات فروید، طلیعه یک دگرگونی تاریخی را تحت سلطه اصل عملکرد در تمدن معاصر مجسم می سازد که در آن کار بیگانه شده می تواند با صورت بدیلی از کار، یعنی کار زیباشناختی، جایگزین گردد؛ رویه ای که به نوبه خود می تواند اصل واقعیت تثبیت شده (اصل عملکرد) را به سود شکل تازه ای از اصل واقعیت، دگرگون سازد. مارکوزه معتقد است امر هنری آن عاملی ست که می تواند نسبت میان میل و واقعیت را به وجهی انقلابی تغییر دهد. این قوه انقلابی امر هنری، در بعد زیباشناختی آن مستتر است؛ بعدی که خود محصول معرفت فانتزیک و تخیلی اثر می باشد. بدین ترتیب، مارکوزه مفهوم-مکانیسم روانکاوانه فانتزی را به مثابه عنصری رهایی بخش به تیوری خود وارد می کند؛ مکانیسمی که به سبب ماهیت عملکرد خود قادر است به مصالحه ای میان میل و واقعیت انجامیده و مناسبات آنها را، تحت یک اصل واقعیت اروتیک، باز-صورت بندی کند.