تاثیر حاصلخیز کننده های فسفری توام با مدیریت کاشت بر ویژگی های ریخت شناسی، فیزیولوژیک، عملکرد دانه و موسیلاژ گیاه دارویی اسفرزه (Plantago ovata Forsk.) در شرایط تنش خشکی

با توجه به افزایش جمعیت و نیاز مبرم صنایع داروسازی به گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولید دارو و اهمیت مواد موثره آنها در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی باعث شده است که توجه و تحقیق پیرامون این گیاهان از نظر کشت، تولید و مصرف از اهمیت خاصی برخوردار باشند. خشکی به عنوان مهم ترین عامل غیرزنده محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان، باعث بروز یا تشدید سایر تنش ها به خصوص تنش کمبود عناصر غذایی در گیاه نیز می شود. در شرایط تنش خشکی از تولید متابولیت های اولیه کاسته و به تولید متابولیت های ثانویه افزوده می شود. این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر تنش خشکی، حاصلخیزکننده های فسفره توام با روش های کاشت بر برخی ویژگی های مورفولوژی و فیزیولوژیک، عملکرد دانه و موسیلاژ گیاه دارویی اسفرزه انجام گرفت.

آزمایش به صورت اسپلیت - فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل واقع در چاه نیمه اجراء گردید. عامل اصلی شامل تنش خشکی در سه سطح، آبیاری پس از 60، 120 و 180 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاسA و عامل فرعی ترکیب روش کاشت بذر (مسطح یا جوی و پشته) و انواع حاصلخیزکننده های فسفره شامل 100 درصد کود سوپر فسفات تریپل، کود زیستی فسفات بارور2، تلفیق کود زیستی فسفات بارور2 و 50 درصد کود سوپر فسفات تریپل و بدون کاربرد کود بودند. ویژگی های ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه و زیستی، عملکرد موسیلاژ، شاخص سبزینگی، درصد نشت یونی و محتوی نسبی آب برگ مورد ارزیابی قرار گرفتند.

نتایج پژوهش نشان داد که بیش ترین ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه و زیستی، عملکرد موسیلاژ، شاخص سبزینگی و محتوی نسبی آب برگ از تیمار آبیاری پس از 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر حاصل شد، در حالی که بیشترین نشت یونی از تیمار آبیاری پس از 180 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر به دست آمد. کود زیستی و شیمیایی فسفره به ‍ صورت تلفیقی منجر به افزایش ویژگی های مورد بررسی به استثناء نشت یونی گردید. روش کاشت مسطح سبب افزایش ویژگی های مورد ارزیابی شد؛ به غیر از نشت یونی که بیش ترین مقادیر آن از روش کاشت جوی و پشته بود. بیش ترین عملکرد زیستی (6201 کیلوگرم در هکتار) متعلق به تیمار آبیاری بعد از 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر با کاربرد تلفیقی حاصل خیزکننده های فسفره در روش کاشت مسطح و بیش ترین نشت یونی (48 درصد) مربوط به تیمار آبیاری بعد از 180 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر و بدون کاربرد کود در روش کاشت جوی و پشته بود.

با توجه به نتایج حاصل،تیمار آبیاری پس از 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر و استفاده تلفیقی از حاصلخیز کننده های شیمیایی و زیستی فسفره در روش کاشت مسطح می توان به تولید بیشتر گیاه دارویی اسفرزه دست یافت.